Bir yelkenli tekneye ad veren özellik, direklerinin sayısı, yelkenlerinin türü ve donatılışıile teknenin boyutlarıdır. Bunlar içinde basitten başlayarak tam donanımlı (armalı) gemilere geçerken, yelkenli tekneye bu özelliği veren ilk donanımın tek direk olacağını belirtelim. Tek direkli bir teknede donatılan dört yakalı ve üç yakalı yelkenlerin diziliş durumuna göre isimler türemektedir.
Şalopa (sloop ) tek direkli ve cıvadralı¹ bir teknedir. Bir mayistra yelkeni, ve direğin önünde flok için yeterli yer bulunur. Bu tip tekne cıvadrasız da olabilir (knockabout).
Kutter ( cutter): Bu tekne de Sloop gibi tek direklidir; fakat direk tekne ortasına daha yaklaştırılmış ve böylece ana yelken ve flok yelkeni için toplam )yelken alanı ikiye bölünmüştür.
Günümüzde kullanılan 34 ft. (10.36 m.) Cutter teknenin yelken donanımına bir göz atarsak: (a) Ana yelken (Main sail), (b) Ön flok (working jib), (c) Veledi berka yelken (Fore stay sail), (d) Cenova yelken (genoa) ¹ bulunur,
Cenova yelken: Altabaşo yakası çok büyütülmüş flok tipi yelken,
(1) Açevela gönderli mayistra yelkeni (ana yelken), (2) Çatal. (2a) Flok yelken. (3) Gradin astarı. (4) Açevela gönderi. (5) f)Direk cundası. (6) Tirnele halatı -cunda makarası. (7) Cıvadra. (8) Cıvadra ıstıralyası -mistaço. (9) Çarmıh halatı. (10) Uskuta halatı ve palangası. (11 ) Bumba. (12) Uskuta yakası. (13) Gargari halkaları. (14) Seren astarı. (15) Dümen ve yeke.
Keç (ketch), iki direkli ve cıvadralı bir teknedir. Bu tip teknede pruva direği (mainmast) büyüktür ve teknenin baş tarafındadır. Grandi direği (mizzen mast) teknenin kıç tarafından yer alır. 42 ft. (12.80 m.) Iik
bir Keç tipi teknenin yelken donanımına göz atarsak: (a) Ana yelken, (b) Mizana yelkeni (mizzen sail), (c) Flok (jib), (d) Cenova, (e) Valene yelkeni (stay sail), (d) Fırtına floğu (strom jib), (e) Fırtına yan yelkeni (storm trysail) bulunur.
Valene yelkeni. Istıralyalar üzerine açılan üç yakalı bir yelken Fırtına yelkeni. Kalın yelken bezinden, alanı küçültülerek yapılmış ve fırtınalı havalarda kullanılan yelken.
Tırhandil: Bodrum civarında yapılan denizlerimize has bir teknedir. İki direkli ve cıvadralı olur. Latin yelkenlidir. Tekne gaga burunlu ve kepçe kıçlıdır. Geniş bir tekne içi kapasitesi bulunur.
Uskuna (schooner), iki veya daha fazla direkli olup yan yelkenler ile donatılmış teknedir. Uskuna larda pruva direği kabasorta ve grandi direği sübye donanım bulunur. Bermuda armalı kotralara Uskuna armalı adı verilir. Uskuna tipi tekneleri (a) Sübye armalı, (b) Gabya armalı4 diye ayırabiliriz.
Bir gabya donanımlı uskunada (top sail schooner) bulunan yelkenler sırasıyla:(1) Ana yelken (mainsail). (2) Ana giz gabya yelkeni (Main gaff top sail), (3) Ana gabya çubuğu Valene yelkeni (Main topmast stay sail), (4) Velestralya yelkeni (foresail), (5) Babafingo yelkeni (Fore Upper top sail), (6) Gabya yelkeni (Fore Lower top sail), (7) Tranketine flok (Fore stay sail), (8) Büyük flok (jib), (9) Dış flok (outer jib),(10) Kuntura flok (flying jib ).
Bir yelkenli teknenin donanımı iki kısımda incelenir: (a) Ana arma (standing rig), (b)Selviçeler (Running rig). Ana arma, durumu değişmeyen ve yelkenleri taşıyan direkler, gabya çubukları, ıstıralyalar, patrisa ve çarmıhlar gibi sabit donanımlardır. Selviçeler ise, seren ve yelken hareketlerinin kontrol edilmesine yarayan mantilya, kandilisa, prasya ve uskutalar gibi donanımlardır.
Kik (whaler) eskiden balina avında kullanılan çift pruvalı 9 m. boylarında kürekli filikalardır. Genel olarak iki direği ve sabit aşırmalı yelkenlerden oluşan fakat flok bulunmayan donanımına sahiptir.
Patalya-Dingi (dinghy), yaklaşık 4 m. boyunda, kürekli, bir ya da iki yelkenli teknelerdir. Bu teknelerde Açevela gönderli yelken donamını kullanılır. Şek. 25. de böyle bir tekne gösterilmiştir. Dingi’ler sadece kürek ve yelkenle değil, makine ile yürütülürler.
