Nesli tükenen hayvanlar denildiğinde ilk akla gelen deniz memelisi Akdeniz foklarını korumak için 22 Mart 1982 yılında Dünya Fok Günü ilan edilmişti. Dünya genelinde 900 civarında kalan narin deniz memelisinin 100 kadar bireyinin Türkiye’de yaşaması büyük sorumluluk yüklerken, her geçen gün daha fazla görünmeleri sevindiriyor. Yeni görüntülenen 2 Akdeniz fokunun ardından Ayvalık’ta bir bireyin karaya çıktığını hatırlatan Sualtı Araştırmaları Derneği Akdeniz Foku Araştırma Grubu (SAD-AFAG), ekosistem için iyi sinyallere rağmen koruma tedbirlerinin artması gerektiğini belirtti. Deneyimli doğa korumacı Cem Orkun Kıraç, “2 yavru fokun gözlemi çok nadir türün neslinin devamı için güzel haber. Daha çok görünür oldular ama gerçek başarı, kıyı habitatlarının yapılaşmaya karşı korunmasıyla olur. Onların yaşam döngüsü sadece denizde geçmiyor. Karada ve kıyılarımızda da varlar” dedi.

Sualtı Araştırmaları Derneği Akdeniz Foku Araştırma Grubu (SAD-AFAG)

Deniz memelilerini araştıran uluslararası deniz bilimciler ve doğa korumacılar, Akdeniz foklarının soylarının tükenişini durdurmak için 1982 yılında 22 Mart gününü Dünya Akdeniz Fokları Günü ilan etmişti. Kürkleri için avlanan fokların katlini engellemek ve uluslararası kamuoyuna mesajlar vermek için ilan edilen gün kısa sürede tüm yüzgeçayaklıların korunmasını sağlamıştı. Dünya Akdeniz Foku Günü’nde Türkiye’de yaşayan Akdeniz foklarının öneminin daha iyi anlaşıldığını belirten Sualtı Araştırmaları Derneği Akdeniz Foku Araştırma Grubu (SAD-AFAG), koruma çalışmalarının başarısına değindi.

Sevindirici gelişmeler var ama dikkatli olmalıyız

Sualtı Araştırmaları Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Kıraç, “Doğallığını koruyan kıyı habitatlarının varlığı ve yaşam alanlarının korunması nadir türün neslini sürdürmesi anlamına geliyor. Datça kıyıları, Akdeniz fokunun ülkemizde yaşadığı son kıyılardan biri. Korursak sadece yabanıl canlılara değil gelecek kuşaklara da bozulmamış çevre bırakırız. Bizlere göre Akdeniz fokunu korumak, Akdeniz’i korumaktır. Dünya Fok Günü’nde soyu kritik derecede tehlikede olduğu için uluslararası anlaşmalarla korunan Akdeniz fokunun kıyılarımızdaki yavrulamaları sevindiriyor ama dikkatli olmalıyız” dedi.

Uluslararası The Monk Seal Alliance (MSA) desteği

Tarım ve Orman Bakanlığı DKMP 4. Bölge Müdürlüğü ile Sualtı Araştırmaları Derneği (SAD) işbirliğinde yürütülen ‘Muğla Akdeniz Foku Tür Koruma Eylem Planı’ kapsamında 2 yavru fokun ekosisteme katıldığını söyleyen Kıraç, Türkiye’deki fok popülasyonunun 120 civarında olduğunu söyledi. Kıraç, ” ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü’den Dr. Meltem Ok’la sürdürülen çalışmalarda Datça kıyılarındaki sualtı mağaralarında 2 yavru Akdeniz foku gözlemledik. The Monk Seal Alliance (MSA) desteğiyle sürdürdüğümüz diğer çalışmalarda ise yeni bireyler de bulundu. Uzun dönemli başarı, kıyı habitatlarının yapılaşma ve yol açımlarına karşı korunmasıyla mümkün olur. Kıyılar imara açılmamalı. Mağaralarında rahatsız edilirlerse kaçarlar. Fokların insan etkileşimi nedeniyle mağaralarında önemli baskı altında oldukları açıkça belirleniyor. Kıyı mağaraları ve kovuklar bu nadir tür için gerçekten son sığınak.” dedi.

Öte yandan, fokların ülkemizde çok az görüldüğü yerlerden biri olan Ayvalık kıyılarında yakın zamanda iki kez fok görüldü. Kıraç, “Kıyı alanlarını betonlaşmadan ve yeni yol açımlarından korudukça, habitatları parçalanmayan foklar belki bu sessiz kıyılarda yavrulama ve yavrularını büyütme şanslarını artıracaklar.” diye konuştu.

Sadece 4 ülkede yaşıyorlar20. yüzyılın başında Akdeniz fokları, tüm Akdeniz kıyılarında ve Atlas Okyanusu’nun Portekiz’den Batı Afrika sahillerindeki Senegal’e kadar görülüyordu. Binlerce Akdeniz foku, aşırı avlanma, kasıtlı öldürme ve Türkiye’de olduğu gibi yaşam alanı kaybıyla öldü. Günümüzde ise yaşam alanları daralması nedeniyle Akdeniz fokları dünyada artık sadece 4 ülkede yaşıyor.

IUCN’e göre “Tehlike Altında” olan nadir tür Akdeniz foku Yunanistan, Türkiye, Moritanya ve Portekiz Madeira Adaları’nda yaşayabilir popülasyon ve geniş habitatlara sahip. Dünya genelinde 900 civarında kalan Akdeniz foklarının varlığı, türün yaşadığı kıyılarda halen sağlıklı bir ekosistem olduğunu kanıtlıyor. Türkiye kıyılarındaki fok sayısının, 900 olan dünya toplam popülasyonu içinde önemli bir oran. Ülkemiz bu dünyanın en nadir yüzgeçayaklısı (yüzgeçayaklı alt takımı: foklar, deniz arslanları, kulaklı foklar ve morslar) olan nadir türün dünyada yaşadığı 4 ülkeden biri ve bu durum özellikle Akdeniz Türkiye ve Yunanistan’a Monachus monachus u ve yaşam alanları olan kıyı habitatlarını koruma sorumluluğu yüklüyor.

Gökhan Karakaş {Milliyet}
DENIZKARTALI Haber Portalı – https://denizkartali.com/turkiyenin-foklari-dunya-populasyonu-icin-onemli.html