SCUBA
Kaza Raporu
Mayıs 15,1989.İki dalıcı tarpon Springs’teki mağaraya daldıktan sonra bir daha yukarı gelmediler. Frank tecrübeli ve eğitimli bir mağara dalıcısı idi. Jim ise bir kaç mağara dalışı yapmış ve mağara dalışı kurslarına henüz başlamıştı. Ama 63 m derinlikte bir mağara dalışı yapabilecek niteliklere henüz sahip değildi.
Frank’ın cesedi ilk dalışta girişten 124 m ileride bulundu. Çok kötü görüş koşulları ve derinlik nedeniyle bir hafta uğraşmasına rağmen Jim ile ilgili bir buluntuya rastlanmadı. Kılavuz hat dört yerinden kesikti Bu hat 250 m uzunluğunda sabit bir ipti .
Frank’ın regülatörünü incelediğimiz zaman Görüldü ki çok şiddetli bir serbest akış söz konusu idi. Kuvvetli olarak regülatöre hava üflense bile veya ikinci kademeye vurulsa bile serbest akış kesilmiyordu. Bir tornavida kullanarak ikinci kademe açıldığında serbest akış valfını açan kol takılı durumda bulundu. Regülatörden derin ve keskin bir nefes çekildiğinde kol belli bir yere kadar basıyor, daha sonra bu yerde sıkışarak korkunç bir hızla hava akışına neden oluyordu. Bu şiddetli hava kaybı ancak 2. Kademenin kapağı açıldığı zaman durmuştu.Frank ile dalış yapan bir arkadaşım verdiği bilgiye göre bir hafta önce aynı mağaraya yaptıkları dalışta Frank’ın regülatörü basınç atım durağı sırasında yine serbest akış yapmıştı.
Çözümleme :
Frank’ın hava düzengeci görevini yerine getiren regülatörde ki arıza muhtemelen trajik olayın başlangıcı olmuştu. İpin ucundaki kesikler göstermektedir ki dalıcılar üçte bir kuralını çiğneyerek ulaşmaları gereken mesafenin ötesine gitmişlerdi. Derin su bayılması pek olası değilken azot narkozunun yarattığı bozunma sonucunda hava paylaşma işlemi zorlaşmış ve kurbanların ipe takılıp çaparize düşmeleri kolaylaşmıştı. Çaparizden kurtulmak için ipi kesmek zorunda kalmışlardı.
Bunun yanında derinliğe ve açıkça kötü bir hava planlamasına rağmen Eğer Frank Çift delikli ve çift vanalı bir tür dağıtıcı boruya sahip olsaydı kaza büyük bir olasılıkla önlenebilirdi. Özel regülatör aksamı kullanılması halinde bu olasılık güçlenecekti. Maalesef mağara dalıcılığı için özel bir bağlantı borusu var olmasına rağmen bu hata yapılmıştı.
DAİMA EN GÜVENİLİR VE SAĞLAM SCUBA MALZEMESİ KULLANIN!!!!!!!!
Scuba Düzenekleri:
Mağara dalıcılığı için kullanılan malzemeler ve yöntemler karmaşık olup, mümkün olduğunca yedek sistemler bulundurma temeline dayanır. Bu ilke özellikle hava kaynağını yaratan ve düzenleyen scuba donanımı için önemlidir. Çift vanalı manifolt sistemlerinin mağara dalıcılığı için geliştirilenleri vardır. Bu özel düzenek bazı standart çiftli tank manifolt ile karıştırılmamalıdır.
Bu özel düzenekte iki regülatör bağımsız olarak işler. Eğer bir regülatör serbest akış yaparsa veya tamamen göçerse dalıcının yapması gereken işlem sadece o regülatörün bağlı bulunduğu vanayı kapatmaktır.
Diğer regülatörle dalışa devam edilir. Paralel çiftlerde ve pony yedekli sistemlerde olduğu gibi aksayan vananın kapatılması ile diğer tanktaki havadan mahrum kalmazsınız. Bu gelişmiş bağlantı düzenine göre her iki vanadan çift tankın hava hacmine bağımsız olarak erişim ve yararlanma mümkündür.
Tek tanklar içinde çift delikli çift vanalı boyunlar üretilmektedir. J valflı tanklar deneyimli mağara dalıcıları tarafından bazı nedenlerle kullanılmaz. Dalış sırasında hava sayacı arıza yapıp takıldığında J vanasının sayesinde sizin uyarılmanız konusu doğru olsa bile mağara dalıcılığında J vana uyarısından çok önce sizin hava basınç sayacına bakarak kendinizi ayarlamanız gerekir. Bundan başka 300-500 psig kadar bir havayı size ayıran J valf size bazen 2000 psig gerekebilecek durumlarda ulaştığınız bazı noktalardan geriye dönüşünüzü sağlayamıyacaktır. Tavan çıkıntıları sarkıtlar nedeniyle J valf kolaylıkla aşağı inebilir bazen. Hala rezervin sizi uyarmasını beklersiniz. Tehlike kapıdadır artık. Bir çok nedenden dolayı J valf arıza yapabilir veya 300-500 psig basıncın çok altında sizi uyarabilir. Ayrıca J vana iyi bir çıkıntı yarattığı için ipe dolanma şansı yüksektir. Sırtınızda olan bir çaparizden kurtulmak daha zordur.
REGÜLATÖRLER :
Her şeyden önce kamçılı regülatörler mağara dalıcısı aşağı akışlı ve dengelenmiş diyaframa sahip 2. Kademeyi veya içinden akış pistonu 1. Kademe regülatör tiplerini tercih eder. Regülatör satın alırken dikkat edeceğiniz en önemli nokta eğik kapaklı 2. Kademelerden uzak durmaktır. Çünkü eğer 1. Kademede bir arıza olursa 2. Kademe hemen çökmektedir. Oysa aşağı akışlı kapaklar açık kalma eğilimine sahiptir ve en azından belli bir süre size hava vermeye devam eder. Ayrıca daha öncede belirtildiği üzere J valflı 1. Kademeleri kullanmayınız. Regülatörler, vanalar üzerinde bilginiz yok ise bu açığınızı kursa giderek kitapla veya uzman kişilerle görüşerek kapayınız.
Acil durumlarda havayı kolaylıkla paylaşabilmek için iki regülatörden birinin kamçı hortum uzunluğu en az 1.2 m ve muhtemelen 1.5 m olmalıdır. Üçte bir kuralını uygulayabilmek için ve havanızı sürekli gözleyebilmek için Regülatörlerden birinin 1. Kademesine hava basınç sayacı bağlanmalıdır. Bundan başka regülatörü azınızdan çıkarmadan yüzerlik ayarlama yeleğini şişirecek bir şişirme hortumunu yine aynı regülatörün 1. Kademesindeki A.B çıkışına bağlayınız. Otomatik şişiriciler mağara dalıcılığında elzemdir. İkinci regülatöre bir şey bağlamayınız.
DALIŞ ÖNCESİ
Dalışa geçmeden önce kendinizin ve arkadaşınızın malzemesini tek tek gözden geçiriniz. Suya girince regülatörlerden soluyarak kontrol ediniz. Regülatörlerin birinde hava veya su kaçağı görülüyorsa yada havayı içine çekerken fazla direnç yapıyorsa dalışı iptal etmemeniz için hiçbir neden yoktur.
Serbest akışı bir yana koyarsak dalışa geçince görülen bu sorunlar daha kötü duruma gelebilir. Bir dalışı kaçırmanız hayatınızın geri kalan kısmını kaçırmanızdan daha önemli olamaz. Başka bir nokta ise dalıştan önce bağlantı noktalarından contalar dan hortumlardan herhangi bir kaçak olmadığından emin olmaktır. Göremediğimiz sırt kısımlar için arkadaşınızın kontrolünü isteyiniz. Herhangi bir sorun varsa muhtemelen O-contası 5 yenilenmekle problem aşılır.
Dalış öncesinde denemeniz gereken diğer bir konu ise vanalara kolayca ulaşıp ulaşamadığınızdır. Vanaları çabuk ve kolayca açabilmelisiniz. Bazı mağara dalıcıları ise sırtlığı tanka ters vaziyette takarlar. Böylece vanaları kolayca kontrol etmeyi düşünürler. Bel hizzasında bir vanaya ulaşmak kolaylaşacaktır. Diğeri ise sırtlığı tankın alt kısmına kaydırarak vananın daha yukarda kalmasını sağlayarak rahat erişim yaratırlar. Her nasıl kullanılırsa kullanılsın vanaları kolayca açmak veya kapatabilmek önemlidir.
DALIŞ SIRASINDA
Dalış sırasında her iki vanada sonuna kadar açılmış durumda bulunmalıdır. Bazı dalış kitaplarında yazdığı gibi vanayı önce sonuna kadar açıp daha sonra üç çeyrek geriye çevirmek gibi bir uygulamadan kaçının. Çünkü bu işlem bazı yanılmalara yol açmaktadır. Bir çok kez dalıcılar vanalarını zaten açtıklarını unutup bilmeden vanayı geriye çevirip kapattıkları ve sonra yarım tur geriye döndürdükleri görülmüştür. Bunun sonucunda daralmış bir vana deliği sebebi tanktaki hava 1500 psig civarına gelince dalıcı havanın az gelmeye başlamasıyla tanktaki havanın bittiğini zanneder. Dalıcı basınç göstergesine bakınca iyice şaşırır. Çünkü göstergeye göre hava bu kadar kısıtlı gelmemelidir. Bu şaşkınlık kişiyi paniğe götürebilmektedir. En doğrusu vanaların açılmasında sağ el kuralının uygulanmasıdır. Yani saat yönünde tam kapanır ve aksi yönde tam açılır.
Vanaların her ikisinin de tam açık bulundurulmasıyla eğer regülatörler den biri arızalıysa bu kolaylıkla anlaşılır. Regülatör bozukluk gösteriyorsa yapacağınız tüm işlem hemen bağlı olduğu vanayı kapatmaktır. Biri açık diğeri açık olsaydı birini kapa diğerini aç oldukça uzun bir işlemdir.
Bir çok mağara dalıcısı yüzerlik yeleğinin şişiricisi basınç ölçeri uzun kamçılı regülatörün birinci kademesine takılı vaziyette regülatörünü ortadaki vanaya takarlar. Bunun birinci nedeni orta vanaya takılı regülatörler yandaki vananın yandaki vananın yaratacağı konuma oranla dalıcı hareket halindeyken regülatörün tavana sağa sola çarpması olasılığı daha azalacaktır. İkinci olarak nispeten kısa olan şişirici hortumu vücuda daha yakın olarak korunabilecektir. Gösterge kolayca görülür şişirici rahatça kullanılır. Son olarak ise 1.5 m uzunluğundaki kamçı dar kanallardan geçerken daha kolay ve elverişli olarak kullanım yaratır.
Bir çok mağara dalıcısı muhtemelen uzun kamçılı regülatör den solumayı tercih eder. Dalış eşiniz havayı paylaşmak için yanınıza geldiğinde durumun acilliği vardır. Yani eşinize çok acil havayı sağlamanız gerekir. Ona sağlayabileceğiniz havayı verecek en yakın kaynak ağzımızda ki regülatördür. Uzun kamçılıyı ona verdikten sonra siz hemen kısa olanını alabilirsiziniz. Kısa sürede regülatörü temizlenmesi gerekeceğinden onu daha da zor duruma sokabilirsiniz. Kaldı ki o bu kadar zamana sahip olmayabilir.
Uzun kamçının sağa sola takılmasını önlemek için birçok yol vardır. Önemli olan gerektiğinde hemen çapariz yaratmadan serbest duruma geçebilmektir.1.5 m ‘lik hortumu boyuna dolamak iyi bir yöntemdir. Bir kez dolamanız yeterlidir. Panik halinde bir dalıcı önden veya arkadan siz farkında olmadan aniden hortumu çekip regülatörü azınızdan alsa bile sadece maskeniz kayabilir veya çıkabilir. Bunun böyle sonuçlandığını yapılan denemelerle kanıtlanmıştır. Bazen uzun kamçıyı boyna bir kez doladıktan sonra sağ omuz altından geçirerek regülatörü ağza getirmek daha rahat kullanım verebilir.
ÖZET
Mağara dalışın da en güvenli dalış sistemini seçmek gerekir. Çift vanalı manifolta iki birbirinden bağımsız regülatör takmak en emniyetli yöntemdir..Acil durumlarda kolaylık yaratmak için bir regülatörün hortumunu uzatılmış hale getirin. Ayrıca aynı regülatörün birinci kademesine şişirici hortumunu ve basınç sayacını monte etmeniz iyi olacaktır. Dalış Öncesinde hem kendinizin hem de dalış eşinizin malzemelerini donanımını hem dışarıda ve su içinde gözden geçirin. Vanalarınızın ikisi de açık olmalıdır. Dalış sırasında uzun kamçılı regülatörü kullanın. Eğer regülatör arıza yaparsa hemen bağlı olduğu vanayı kapatıp ve dalışı orada kesip tüm ekibi alarak mağarayı terketmeniz doğru olacaktır.
Gökhan Türe
dragoman@eko-natura.com
www.dragoman-turkey.com
İlgili Konular
