IŞIK KAYNAĞI SUALTI FENERLERİ
Kaza raporu
11 Mayıs 1988 Georgia’lı iki dalıcı Madison yakınlarındaki Blue Spings Mağarasına dalışa hazırlanıyordu. Pete mağara dalışı kursuna başlamıştı ama 4 hafta sonu devam ettikten sonra kursu bırakmıştı. Pete gibi Roger sertifikalı bir scuba dalıcısıydı ama mağara dalışı hakkında bir eğitimi olmayıp bir kaç kez mağara dalışı yapmıştı. Mağara girişinde Pete’nin iki Roger’in üç feneri olduğu oradaki diğer dalıcıların dikkatini çekti. Ana fener tüm dalışı sürdürecek kadar güçlü görünmüyordu. Bu nedenle onlara bir çift fener vermeyi teklif ettiler. Ama teklif ret edildi. Bir kaç saat sonra bu kibirli çiftin yukarı çıkmadığı görülünce yüzeyde bekleyen dalıcılardan birisi mağaraya girdi ve sonra Roger’ın cesedini 150 m ötede buldu. Aynı yerde bulunan iki yedek fenerin çalışmadığı anlaşıldı. Olay yerine ulaşan arama dalıcıları da Peter’in cesedini 120 m mesafede kör bir uzantıda buldular.
Petr’in bileğinde bir adet fener bulundu ama bozuktu. Ana ışık ise tükenmiş vaziyette idi. Ve kurbanın göğsü üzerinde bulunuyordu. Ama Peter’in kendisine ait olmayan bir tanktan solumuş olduğu görüldü. Bu tankı oraya bu iki aceminin hareketlerinden şüphelenip yukarıdaki yardım sever ve sorumluluk sahibi dalıcılar bırakmıştı İşte Petr’in soluduğu tüp buydu. Anahtarı kapalı durumda bulunmasına rağmen, fener iyi durumdaydı. Fener bir kayaya takılıydı. Aynı yerde içinde 1000 psi hava bulunan başka bir tank ve regülatör bulundu. Tankın içindeki hava Pete’yi 270 m uzaklıktaki mağaranın ana girişine veya daha kestirme yol olan 136 m uzaklıkta ki bir çöküntünün ağzına yetiştirmeye yeterli idi. Arkadaşlarına göre Pet bu çevreyi iyi biliyordu ve buraya daha önce dalış yapmış idi.
Çözümleme
Bir çok kazada görüldüğü gibi hatalar uzayıp gidebilir. Kesintisiz bir kılavuz halat kullanılmamıştı. Mağarada daha önceden döşenmiş sabit bir hat 30 m sonra bitiyordu. Onların çöküntüye giden ipi takip etmeye başlayacakları noktaya ilk ipin bitiminden sonra 10 metrelik bir boşluk vardı. Muhtemelen dalıcılar dalışın önemli bir süresi boyunca ışık kaynağından mahrum kalmışlardı. Pete yakınında bulunan diğer dalıcılar tarafından bırakılan tankı almaya gittiği zaman çok büyük olasılıkla 50 m mesafedeki çöküntü ulaşan sapağı farketmemiş ve az iki kez yanından geçmiş ışık yetersiz olunca dışarı çıkacağına kör kolidora doğru yüzmüştü. Nispeten küçük ve sığ bir mağara dalışı için hava planlamasının kaza üzerinde büyük etkisi olduğu söylenemez. Çünkü gerek kendilerinin taşıdığı gerekse diğer dalıcıların bıraktığı bu işi sonuçlandırmak için yeterli idi. Büyük bir olasılıkla kılavuz hat üzerinde bir ileri bir geri gide gele havalarını tüketmişlerdi ve ardından da paniğe düşmüşlerdi. Eğer çalışan fenerleri veya kesintisiz bir kılavuz ipe sahip olsalardı. Ölüm düşük bir olasılık olurdu.
HER ZAMAN HER DALICI İÇİN ÜÇ FENER ALINMALIDIR.
Fenerin amacı
Yukarıdaki kazanında ortaya koyduğu gibi aslında bir ışık kaynağı olarak fener yedek sistemdir. Mağara içinde ilerlemek ve oradan çıkmak için gereken asıl sistem ise kılavuz iptir. Bununla beraber kişinin etrafını rahatça görebileceği şartlarda kılavuz ipi kullanmak zaman kaybetirici ve dolayısıyla hava tüketimini arttırıcı olarak düşünülür. Özellikle takip edilen ip birçok kıvrımlardan ve engellerden dolanıp gidiyorsa bu kayıplar artar.
Şöyle bir deneme yapabilirsiniz. Eğer bir ip üzerinde önce ışığınızı kapatıp ve sonra ışıklı olarak geçerseniz aradaki farkı daha kolay görebilirsiniz. Zaman ve hava kaybı açıktır. Bunlardan başka sualtındaki haberleşmeyi sağlamak ve kuvvetlendirmek için ışık kaynağı olarak fenerin rolü vardır.Feneriniz sayesinde eşinizi daha rahat takip edebilirsiniz.
Fenerlerin Özellikleri
İdeal olarak; bir dalış feneri dalış boyunca oldukça parlak bir ışık vermelidir. Dalış gurubundaki herkesin aynı güç ve parlaklıkta olmasının önemi büyüktür. İnsan gözü farklı düzeydeki aydınlığa oldukça kolay uyum sağlayabilen bir yapıya sahiptir. Bu nedenle sönük parlaklığa sahip ışık kaynakları bile parlak lambalarda olduğu gibi kolaylıkla farkedilebilirler. Uzun süreli parlak ışık gözü kötü etkiliyebilir. Fazla parlak ışık yiyen göz kısa bir süre olsa bile geçici bir işlev dışı durum yaratabilir.
Fenerler küçük hacimli ve mümkün olduğunca doğal yüzerliğe sahip olmalıdır. Geniş ölçülere sahip fener kayalara takılabilir. Kayalara çarpması daha olasıdır. Kuvvetli akıntıda yüzmeyi güçleştirir. Her fener yüksek basınç altında sızdırmazlık sağlamalıdır. Kolay bakım ve tamir özeliğine sahip oluşu bir avantaj yaratır.
Her bir fener en azından planlanan dalışın sonuna kadar yetecek düzeyde ışığı sağlamalıdır. Biri dalışı çıkaramaz ise yanınıza en az üç fenerden daha fazla fener almanız gerekecektir. Tekrar edecek olursak yanınızda taşıdığınız en az üç fenerin her biri dalış süresini tamamlayacak güçte olmalıdır.
Fenerlerin Sayısı
Yapılan değerlendirmelere göre mağara dalışı için birbirinden bağımsız 3 tane ışık kaynağı olması gerekir. En iyi nitelikte olup iyi bakımlı sualtı feneri bile yapılan 50 dalışta en az bir kere ampul yanması paslanma pilin bitmesi patlama sızıntı kaybolma gibi nedenlerle aksaklığa neden olabilir. Böylece bir fenerle 100 mağara dalışı yaparsanız tamamen ışıksız bir ortamda kalma ihtimaliniz %86.7 olarak hesaplanmıştır. Eğer iki feneriniz varsa bir dalışta her iki fenerin göçme olasılığı her 100 dalışta bir başımıza gelmesi %3.9 gibi bir değere düşmektedir.1000 dalış ise tamamen ışık kaybının olabileceği bir dalış ihtimali sadece %0.8 gibi bir değerdir.
Daha önce belirtildiği gibi üç fenerin her biri en azından planlanan dalış süresini tamamlamalıdır.
Bu bölümün dışında anlatılan kazada Roge’in üç feneride yetersizdi. Çünkü dalışa başlamadan önce ana fenerin dalışı tamamlıyamayacağı biliniyordu. Daha ötesinde Dalış eşlerinden birisinin sadece iki feneri vardı. Zaten Peter’in ana feneri yetersizdi.
Dalış eşlerinden birinin tecrübesiz oluşu bazı kuralların göz ardı edilmesi anlamına gelmez. Bu kazada da görüldüğü üzere hayatınız dalış eşinizin bir malzemesine bağlı olabilir. Aynı şekilde onun yaşamını sürdürebilmesi size bağlıdır. Bazı durumlarda kendinizin ve dalış eşinizin yeterli ve uygun malzeme taşıdığından emin olun. Yanınızda askari üç fener taşımayı yeğleyin. Normalde bir tek fener işlemez duruma geçince tüm ekip dalışı terketmeye geçer. Taşıdığınız tüm fenerlerin dalışı tamamlayabileceğinden eminseniz ve birincil ana feneriniz kadar parlak ve güçlü ikinci bir fener taşıyorsanız toplam 4 fenerle birlikte ana fenerin göçmesi halinde dalışı terk etmenize gerek kalmaz Tüm ekibin güvenliği bozulmamış olur ve görev yerine getirilebilir.
Fenerlerin Kullanışı
Sualtı haberleşmesinde kullanışı 8.Bölümde yeterince anlatılmıştır. Ama en önemli nokta eşinizi feneri kullanarak işaret verirken ışığı onun gözüne tutmamanızdır.Çünkü böyle bir durumda gözün çevreye uyumu derhal sekteye uğrar.Bu arada feneri kararlı ve düzenli hareketle çeviriniz.Düzensiz fener hareketleri genellikle acil durum işaretleri ile karıştırılabilir.Feneri fazla sallamayın ve ani döndürmeyin.Önünüzde giden dalış liderini yanıltabilirsiniz.
Fenerlerin Seçimi
Dalış malzemeleri üreticilerinin piyasaya sürdüğü bir çok fener aslında yedek ışık kaynağı sınıfındandır.Bunların pek azı primer fenerdir.Satın alırken bu noktayı iyi düşününüz.Ana fener en ez 30 Watt güçte olmalıdır.Mağara dalıcılığı için en az bir tane ana fener sahibi olunuz.
Özet
Fenerler dalış eşinizi izlemede kullanıldığı gibi mağarada sızmak ve geri çıkabilmek için yolunuzu bulmaya yardımcı olan önemli bir yedek sistemdir.
Fenerler küçük hacimli ve dayanıklı seçilmelidir.
Çok farklı parlaklığa sahip fenerlerle aynı anda dalışa geçmeye izin vermeyin.
Her dalıcı en az 3 fener taşımalıdır. Eğer fenerlerden birinin tüm dalış süresini çıkarması şüpheli ise 4. Bir feneri yanınıza almayı ihmal etmeyin.
Gökhan Türe
dragoman@eko-natura.com
www.dragoman-turkey.com
