Kılavuz İp
Kaza Raporu
1978 Mayıs ayının yedinci günü ,Royal Springs Deniz Üssünden iki denizci Jim ve Mike scubs dalışı konusunda yönteme dayalı bir eğitim görmemişlerdi.Hele mağara dalıcılığı konusundaki bilgileri son derece zayıftı.Daha önce ikikez böyle bir denemede bulunmuşlardı.Suya yanlarında bir ip olmaksızın girdiler.Jim’in feneri ve basınç göstergesi yoktu.
Dalışın bitmesi gereken normal süresinin ardından yukarı çıkmadılar.Polis ile temasa geçildi.Polis Mağara Dalıcıları derneğinden yardım istemişti.Arama kurtarma dalıcılarıJim’in cesedini 9 metre derinlikteki ufak bir mağaranın 53 metre içersinde ve Mike’ın cesedini ise 68 metre daha ötesinde buldular.Her iki kurbanında tüplerinde hava bulunmamıştı.
Çözümleme
Birçok mağara dalışı kazasında olduğu gibi bu dalıştada bir çok şey yanlış gitmişti.Kurbanların sualtı eğitim yetersizliği,dalış sırasında gerekli ve uygun malzemeleri kullanmamaları ile kendisini gösterdi.Bütün bu yanlışlıklara rağmen dalgıçlar yönlerini tayin edebilseydi bu sığ su mağarasından kolaylıkla çıkabileceklerdi.Maalesef açık su dalışlarına oranla mağara dalışlarında daha fazla deneyime sahip dalgıçlar için bile risk yüksektir.Öncelikle sualtı tozu olarak adlandırılan mağara tabanındaki çok yumuşak çamur üzerinden dalgıçın geçmesiyle kalkar ve bir bulut gibi suyun her yanını kaplar.Görüş sıfırlanır.En kuvvetli fenerler bile işe yaramaz.Çünkü tüm ışık ya da suda uçuşan ufak zerreçikler tarafından veya bu parçaçıklar ışığı geriye yansıtır.Işık görmek istediğiniz erime ulaşamadığı için oranın görüntüsü size erişmeyecektir.Sonuç olarak bir şey görmeniz olanaksızdır.Cesetler olaydan 24 saat sonra buunduğunda bile ,halaçamur bulutunun suda asılı olduğu görülmüştür.Kılavuz ip olmaksızın mağara içersine körü körüne girip araştırma yapmak,yönünüzü bulmak çoksoğukkanlı olmayı gerektirdiği gibi çokta uzun sürebilir.Zaten böyle bir durum yukarıdaki kurbanlar için söz konusubile değildir. HER ZAMAN DALIŞ BOYUNCA MAĞARANIN GİRİŞİNDEN İTİBAREN TEK VE KESİNTİSİZ BİR KILAVUZ İP KULLANIN.
Kılavuz İp
Doğal fiberler,manilla ve sisal gibi liftli ipler (kenevir türü ipler)kolay çürür ve ıslanır.Polietilen ve polipropilen gibi sentetikler ise suda yüzer,böylece dalıcının bir yere takılma olasılığını arttırır.Naylon ip,ne yüzdüğü nede çürüdüğü için tercih edilendir.Mağara dalıcılarının tecrübeleri ile sabittirki beyaz renk naylon kolaylıkla görülebilmekte veya dikkati çekmektedir.bir kılavuz ip çekilmek yerine takip edileceği için çok büyük bir mukavemete sahip olması gerekmez 80 kiloluk çekme direncine sahip bir naylon ip yeterlidir.3mm çapındaki ip işinizi görecektir.Bu çap ölçüsü mağara dalcılığı için en düşük çaptır.çünkü daha ince iplerin görülmesive hissedilmesi zordur.Özellikle dalıcı eldiven giyor ise durum daha vahim olur.10mm ve daha kalın çaplı ipler makara içinde şişkinlik yaratacağından makaraya daha kısa ip sarılabilir.Genl olarak konuşursakherhangi bir kalınlıktakinaylon ip için bükülü ipler örgü iplere oranla daha fazla dirençlidir.Ama tecrübeler göstermektedirki iplerin kopmasının ana nedeni yetersiz çekme direnci değil iplerin mağara içindeki çıkıntılara çentiklere sürtünerek aşınması sonucudur.Böylece aşınmaya daha dirençli olan örgü ipler tercih edilmiştir.60 metre uzunluktaki ip tüm geniş sualtı mağara dalışları için ve 150 metrelik ip ise yeraltı sularına dalarken yeterli olacaktır.Daha uzun ipler ise hem makaraya sararken çıkaracağı güçlük açısından hemde zaman kaybı bakımından gereksizdir.
Makara
Makara ipin su içinde dökülmesini karışmasını önler ve dalıcının takılmadan güvenli olarak geri dönüşünün sağlanmasına katkıda bulunur.Makara tutacı öyle yapılmış olmalıdır ki fenerle aynı elde taşınabilmeli ve böylece diğer serbest el ile kayalara tutunabilir veya onları çekebilirsiniz.Ayrıca olası diğer sorunları çözmemiz kolaylaşır.Düz tutaçlar tercih edilir.Makara üzerinde ayrıca ipi geri sarmak için bir kol olmalıdır.makara tanburu yeterli ip uzunluğu içine alabilecek kadar büyük mağara içinde sorun yaratmayacak kadar da küçük olmalıdır.makara kolunu her çevirdiğinizde yeterli uzunlukta ipi geri sarabilmek için çapı uygun olmalıdır.Ayrıca ipin rasgele makaradan dışarı dökülmesini engellemek için bir ip kıstırma çentiği ve ipin ucunda bir kelepçe gereklidir.Bu aletin tamamıçarpmaya paslanmaya dirençli ve içindekiipin boşalıp sıkışmayacağı biçimde imal edilmiş olmalıdır.Doğal yüzerlilik en iyi olandır ama hafif eksi yüzerlilik de kabul edilebilir.
Makaranın Kullanılması
Önce makarayı su üstünde kullanarak deneyim kazanın sonra sığ bir suda aleti kullanma alıştırmaları yapın.Sonuçta emin olduktan sonra mağaraya girin Makaradaki ipi dökerken ve geri toplarken makarayı tutan elinizde fenerde olacak şekilde makarayı rahat kullandığınızdan emin olunuz.Serme işleminden iyi sonuç alabilmeniz için makaranızı iyi tanımanız gerekir.İpi dökerken bir parmağınızla ipin makaradan kontrollü çıkmasını sağlamak için ipi kıstırmayı deneyin ve öğrenin .Böylece ipin devamlı gergin olmasını sağlamış ve takılmaihtimalini en aza indirmiş olursunuz makarayı sıkıştırarak böyle tutuklukları nasıl bertaraf edileceğini görün bolca deneme yapın.
Bu tür ip sıkışmalarının ana nedeni makara göbeği üzerine sarılı bulunan ipin gevşek olmasıdır.İpi makara aynı elinizdeyken kabaca bağlamayı deneyin.İp bağlamak için yararlı olabilecek düğümleri öne uzatılmışken ipi parmaklarınızın arasında o biçimli tutarak onu izlemeyi öğrenin.Bu işlemi mükemmelleştirene kadar denemelisiniz.Önce karada böyle bir çalışma yapmanız yararlıdır.İp üzerinde ilerken ipi çekmediğinize ve abanmadığınıza emin olun.Daha soraki çalışmalarınızda gözleriniz kapalı ve kafanızı kapamak üzere ileriuzatılmış vaziyette ip izleme alıştırmaları yapın.Bir gün mağarada görüşün sıfırlandığı şartlarda veya fenerin tamamıyla devre dışı kaldığı anlarda bu işlemleri canlı olarak uygulamak zorunda kalırsınız.Mağaralara girmeden önce ipinizi Mağara girişinin hemen dışında bir yere sağlam olarak bağlayın.Böylece tehlike anında acil durum işlemlerini uygulayarak dışarı çıkabilmenizi garanti etmiş olursunuz.Asla su dışında bir yere (eğer sizi bekleyen yüzey destsk kolcuları yoksa) ipi bağlamayın.
Çünkü oraya gelebilecek mağracılar kampçılar veya avcılar bilmeden iple oynayabilirler.İpi kesmeleri çözmeleri çekmeleri olasılıklar dahilindedir.Meraklarını tatmin için mutlaka iple oynar.Diğer dalışlarında da yüzeyde sizi destekleyen ve gözleyen bir ekibin olmasında sayısız avantajlar vardır.
Yüzey kolcularının iyi eğitilmiş hesaplamaları ve planlamayı bilen kişiler olması güvenliğinizi tehlikeye sokmaz. Dalış planından yukarıdakilerin bilgisi tam olmalı. Dalışa geçtikten sonra, plana göre, sizin neler yapmakta olduğunuzu ve tahminin yerinizi kağıt üzerinden ve haritadan takip edilebiler. Böyle bir planlama sayesinde dalanların başına gelebilecek bir aksaklık için daha çabuk yardım gönderilir. İpi sualtında hemen mağara ağzının dışında emin bir yere bağladıktan başka, ipi içeri girer girmez tekrar bir yere uygun düğümleri kullanarak bağlayınız.
İkinci önlem ise oraya gelen belki başka amaçla dolaşan dalıcıların iple oynamaları durumda çift güvence yaratmak içindir. Özellikle deniz mağaralarına dalarken böyle bir tehlike daha büyüktür.İpi gören dalıçılar iple oynar veya sökebilir.Böylece ölümlü sonu engellemiş oluruz.
Kolay kullanımı ve sağlamlığı nedeniyle metal karabineler güveninir olabilir,ama aşağıya doğru atılmış bir seri düğümle desleklenmiş izbarço bağ en çok tercih edilenidir.
Mağraya girmeden önce ipinizin makaradan rahatça döküldüğündenemin olmak için ip kıstırma çentiğinde sıkıştırılmış vaziyette duran ipi kuvvetlice çekiniz.İpin akışını gözleyerek sistemin çalıştığını kontrol edersiniz.
Makaracı mağaraya giren birinci adamdır ve sonuncu adam dışarıda bekler.Diğerlei bu ikisinin (öncü ve artcı) arasında kılavuz hattı izlerler.Hiçbir zaman makaracıdan önce birisi giriş yaomamalıdır.
Tecrübeler göstermiştirki fenerlerin şalışmaz durumda kalması veya çok aşırı çamur zereciğinin neden olduğu sıfır görüş şartlarında kılavuz ipi izleyip geri dönüşte hava tüketimi ciddi boyutlara varmaktadır.Bu tespit edilen önemlşi bir sorun olmaktadır.Bazen ipi tekrar makaraya sardığınızı düşünürseniz hava ihtiyacının dahada artacağını tahmin edebilirsiniz.
Geçilmesi çok zor veya imkansız çatlaklara ipin kaymasını önlemek için kullanmamız gereken sarma işlemini eğer gerekli ise yapınız.Çünkü dönüşte çıkıntılara,sarkıtlara,oyuklara sardığınız ipinizi tekrar sökmek için harcayacağınız zaman çok hayati olabilir.Eğer ipi bir yere dolamak elzm ise,çıkıntının etrafına ipi mümkün olduğunca tek kez sarmak daha iyi olacaktır.İpi saracağınız çıkıntının ufak çevre uzunluğuna sahip olması daha doğrudur.Ufak bir kayanın etrafına dolanmış ip hem kötü görüş altında hemde kaza ile olabilecek çekiş veya gerilmeden sonra ip az miktarda boşalacaktır.Laçka olmuş ip sonradan problem yaratabilir.
Eğre su berrak ve suyun çamur zerrecikleriyle bulanma tehlikesi yok ise,ipi avucunuzun içinde ve baş parmağınız önde olarak O- biçiminde tutarak izlemek yerine sadece göz teması yeterli olabilir.Ama yinede fenerin devre dışı kalması ani beklenmedik bulanma olayına karşı tetbirli olmak gerekir.
Bu sebeple ipten sadece bir kol mesafesi uzakta bulunun.Suyun bulanması aniden beklenmeyen bir anda gelişen olaydır.Buna neden olan şeyleri şöyle sıralamak mümkündür;
Örneğin dikkatsiz bir dalgıcın palet vuruşu dışında yağış başlaması,kuvvetli bir rüzğarla bulunan akarsu suları,kara ile bağlantılı çatlaklardan mağranın içerlerine tortu ve toz dökülmesi ve bu gibi nedenlerin bir kaçıdır.
Eğr kılavuz ipin bir yanından diğer tarafına geçmek gerekiyorsa,ipin üzerinden geçerken ipi vücudunuzdan,ekipmanınızdan uzağa iterek muhtemel bir takılmayı önleyiniz.
Çapariz olayı alanın bulunmasını kolaylaştıracaktır.Aynı nedenle,ekipmanınızdan (yedek feneriniz gibi)vücudunuza yakın olmasını sağlayınız.Salkım sacak dalışa geçmeyin.
Makaradan çıkan ipi sererken,ipe fazla çekiş vermeyerek,ipin makaradan boşalmasını önleyiniz.Daha öncede belirtildiği gibi laçka olmuş ip dalıcıyı çaparize düşürür ve makaranın tutukluk yapmasına neden olabilir.Eğer yüzerlik yeleğinizin havasını ayarlamak gibi bir durumla karşılaşırsanız,makaranın boşa dönerek bollaşmasını önlemek için bir parmağınızı makaranın tanburuna dayayınız.
Eğer makara ile ip döşeme tecrübeniz az ise,yavaş yavaş ilerleyiniz.Eğer makara tutukluk yapar veya beklenmedik bir başka acil durumla karşılaşırsanız,ipi ulaştığınız noktada bir yere bağlayınız ve ipi keserek makarayı yanıza alınız.
Daha sonra yapacağınız bir dalışta kaldığınız yerden mağrayı keşfetmeye devam edebilirsiniz ama bunun bir sakıncası vardır;hazır döşeli ipi gören acemi dalgıçları iştahlandırarak onları eğitimini görmedikleri bir ortamdan tehlikeye düşmelerine neden olabilir.Eğer hava sorununuz yoksa ipi makara ile birlikte toplayarak dışarı getirebilirsiniz.Daha sora sorunu çözmek çok daha kolay olacaktır.Başlangıçta iki makara ile dalışa geçerek;birinin aksadığı yerde diğerini devreye sokmak iyi fikir olarak gözükebilir.Ama deneyimli dalgıçların görüşlerine göre;iki ardaşık makara iyi olmaktan çok zararlı olabilir.Çünkü takılma olasılığı artacaktır.İki makarayı kontrol etmek son derece zordur.
ÖZET
Bir kılavuz hat,yüzeye giden en emin,en kesin ve en düz yoldur.
Kılavuz ip yokluğu nedeni ile mağara kazalarının sayısı oldukça fazladır.Kılavuz ipin yokluğu mağara içinde kaysolmamızı kolaylaştırır.
Bir kılavuz ipi uygun özelliklere sahip olmalı ve uygun makara ile taşınmalıdır.
Ekipmanınızdan emin değilseniz dalışı iptal ediniz.Düzgün ip serme ,döşeme ve uygun malzeme kullanma,eğitim ve deneyim meselesidir.Böylesi bir çalışma önce karada başlamalıdır.Daha sonra eğitim havuzda veya açık suda devam eder ve sonunda mağara içinde sürer.
İlk dalışınızdanh önce bütün bildiklerinizi gözden geçirin ve sığ suda tekniklerini deneyerek gözlemleyin.
Gökhan TÜRE
Kaynak: MAVİ DÜNYA
