“Bir kaşık suda boğuldu” diye bir laf var ve ne yazık ki doğru! Çünkü serbest dalış denen nefes tutularak yapılan dalışlarda derinliği az olan sularda yüzeye çıkarken meydana gelen bayılmalar çoğunlukla ölümle sonuçlanır. Ne olur da kişi sığ suda bayılır ve ölür?
Fizikteki Boyle Yasasına göre gazların basınçla hacmi ters orantılı, yani basınç artarsa hacim azalır. Eh denizde derinlere daldıkça basınç artar böylece gazların hacmi azalır yani akciğerler büzülür bizim deyişle akciğerler ‘kollabe’ olur. Tam tersi suyun yüzeyine doğru çıktıkça gaz basıncı azalır, hacim artar. Bu gaz kanunu hem vurgunun hem de sığ su bayılmasının mantığını anlamamızı sağlar.
Sualtıyla ilgilenenler bunu çok iyi bilir. Serbest dalış yani tüpsüz dalarken dalış öncesi bol bol nefes alıp vermek böylece ciğerlerinizde daha fazla hava depolamaya çalışmak ve kandaki CO2 miktarını azaltarak dip zamanını artırmak amacıyla serbest dalgıçlarca sıkça kullanılır. Oysa bilinen bir başka gerçek de sığ su bayılması olan dalgıçların %85′ inin dalış öncesi hiperventilasyon yaptığı (çok hızlı ve derin soluk alıp vermek)! Ama solunum merkezi ne kadar çok oksijen olduğuyla değil ne kadar çok karbondioksit var onunla ilgilenir. Bu yüzden solunum sistemindeki reseptörler (alıcılar) karbondioksit az olduğundan solunum merkezini uyarmaz yani refleks olarak solunum olmaz.
Dalış süresince beden oksijen kullanır karbondioksit üretir ve suyun yüzeyine doğru çıktıkça basınç azalır. İşte bu noktada tam da yüzeye yakınken sığ suda dalgıcın azalan basınç etkisiyle oksijen vakumuna dönen akciğerleri kandaki azıcık kalan oksijeni de çeker ve kanda artan karbondioksit miktarıyla uyarılması gereken solunum merkezi de uyarılmaz. Dalgıcın beynindeki merkezi sinir sistemi bir nevi şalter indirir dalgıç farkına bile varmadan suyun içinde bayılır. Suda bayılmanın sonucunda ya ölüm ya ciddi beyin hasarı olur. Oksijenin azalmasına “hipoksi”, yüzeye çıkışta son 15 ft’te yani 5 metrede görülen bayılmaya da “sığ su bayılması” denir. Yabancı literatürde karşımıza “latent hypoxia” ve “shallow water blackout” olarak çıkar bu tanımlar.
Yapılması gereken ise özellikle serbest dalışa yeni başlayanların sığ su bayılmasından korunmak için hipervantilasyondan uzak durmaları. Bir de Scuba dalışta (tüplü dalış) kullanılan ağırlıkların kullanılmaması gerek. Çünkü dibe rahat inmek için kullanılan bu ağırlıklık kemerleri sığ su bayılması durumunda daha hızlı dibe batmalarını ve ölmelerini sağlar. İlla kullanacaksanız ağırlığın en fazla %40’ını kullanın ki bayılma durumunda yüzeye ulaşabilme olanağınız olsun. Eğer sizinle dalan kişi bayıldıysa hemen suyun yüzeyine çıkartıp, maskesini ve şnorkelini çıkartın.
Solunum yoksa suni solunuma başlayın. Yardım çağırıp hastayı en yakın hastaneye yetiştirin ki temel yaşam desteği ve oksijen ile hayata döndürülsün.
Sağlıkla kalın.
Dr.Ahu Pakdemirli
Kaynak: Haber Expres
