Sanırım hikaye başlamalı… …1960’lardan önce olabilir… …7 yada 8 yaşındayken… …oturma odasında Jacques Cousteau’nun belgesellerini izleyerek… …maskemle ve paletlerimle. Her bölümden sonra banyo küvetine gitmeliydim… …ve küvet etrafında yüzerek su giderine bakardım. Çünkü baktığım her şey oradaydı. Ve 16 yaşıma gelmeden önce… …denizcilik biliminde bir kariyer peşine düştüm… …keşif ve dalma üzerine… …ve sualtı canlılarıyle yaşadım,şu Florida Adalarındaki gibi birinde… …toplamda 30 gün. Brian Skerry çekti bu fotoğrafı.Teşekkürler,Brian. Ve dünyanın dört bir yanında açık denizlere daldım. Ve bu da dünyada en derine dalabilen denizaltısıdır. Japon hükümeti tarafından kullanıldı.
Ve Sylvia Earle ve ben… …bu denizaltında keşif gezisindeyken… …20 yıl önce Japonyada. Ve kendi dalışımda 18000 feet’e indim… …tahmin ettiğim bir yere… …deniz üstünde saf,ıssız bir bölge. Ama oraya vardığımda,… …birsürü plastik çöp ve diğer atıkları buldum. Ve bu hayatımdaki gerçek bir dönüm noktasıydı… …anlamaya başladığım… …sırf zevk almak için keşif ve bilim yapamayacağım bir yerdi burası. Burayı bir şekle koymalıydım. Burayı koruma amacına baş koymalıydım… …ve böylece işe başladım. National Geographic ekibi ve diğerleriyle… …ve öncü keşif heyetiyle birlikte Antartica’ya… …3 dalış kaşifine öncülük yaptım. 10 yıl önce yeni ufuklar açan bir yolculuktu,… büyük B-15 buzdağını keşfettiğimiz bir yolculuk. Tarihteki en geniş buzdağı,Ross’dan ayrılan buz kaya tabakası. Ve teknikler geliştirdik… …buzdağının içine ve altına dalabilmek için… …mesela böbreğimizin üstüne ısıtma pedleri gibi… …etrafımızda sürüklediğimiz bir pille… …böylece,kan böbreklerimizden geçerken… …sıcaklık artışı sağlayacaktı… …tekrar vücudumuza girmeden önce. …Ama Antartica’ya üç yolculuktan sonra,♪… …sıcak sularda çalışmanın belki daha güzel olabileceğine karar verdim. Ve aynı yıl,10 yıl önce… …kuzeye Phoenix Adalarına yöneldim.
Ve burada kısaca şu hikayeyi anlatacağım size. Ama anlatmadan önce, şu çizelge üzerinde bi dakika düşünmenizi istiyorum. Bunu değişik şekillerde görmüş olabilirsiniz,… …ama en üstteki çizgi korunmuş bölgedir… …kara üzerinde, dünya çapında,… …ve yaklaşık yüzde 12. Ve yukarı doğru çıkan eğriyi görebiliyorsunuz… …1960 ve 70’ler civarında. Ve bundan sonra güzel bir eğri üzerinde… …Ve bunun nedeni muhtemelen… …herkesin çevrenin önemini anladığı zaman olmasıdır. Ve Earth Day(22 Nisan’da kutlanan çevreyi koruma amaçlı bir gün)… …ve 60’larda hippilerle birlikte herşey olmaya başladı. Gerçekten oldu,bence,küresel bilinç üzerinde bir etkisi oldu. Ama okyanus korunan bölge… …temel olarak düz çizgidir. Şimdiye kadar–bu artıyor gibi görünüyor. Ve ben inanıyorum ki biz şu an en üst noktadayız… …okyanusun korunan bölgesinde. Bence bu noktaya daha önce gelebilirdik… …eğer okyanusta nelerin olabileceğini görebilseydik,… …karada olanları görebileceğimiz gibi. Ama ne yazık ki okyanus opak(saydam olmayan)… …ve içinde nelerin olduğunu göremiyoruz. Ve bu yüzden biz bu yolda korumanın arkasındayız. Ama tüple dalış,denizaltılar… …ve burada yapacağımız tüm çalışmalar… …bunları düzeltmek için yardım edecek.
Evet,Phoenix adaları nerededir? Bu adalar dünyanın en büyük, denizi korunmuş bölgesidir… …geçen haftaya kadar. Chagos Archipelago tanımlandığı zaman… …Pasifiğin ortasındadır.Herhangi bir yerden yaklaşık 5 günlük mesafededir. Eğer ki Phoenix Adalarına gitmek isterseniz,… …Fiji’den 5 günlük mesafededir. Hawaii’den 5,Samoa’dan 5 günlük mesafededir. Pasifik’in orta çıkışındadır. Equator sağ tarafındadır. 10 yıl önce, adalar hakkında hiçbir şey duymamıştım… …Kiribati’yi de,bu adaların bulunduğu ülke. Ta ki Fiji de dalış yaptığım 2 arkadaşım… …”Greg şuradaki adalara bilimsel bir keşif yapmak için öncülük yapar mısın?… …Hiç kimse daha önce orada dalış yapmadı.” dedi. Ve ben “Evet… …ama nerede olduklarını ve hangi ülkeye bağlı bulunduklarını söyleyin bana.” dedim. Böylece adalar hakkında öğrendiğim ilk şey buydu. Ve nasıl bir yere gittiğimi bilmiyordum. Ama bir macareanın içindeydim. Phoenix Adalarının korunan bölgeleri hakkında size biraz bilgi vermeme izin verin. Gezegenimizin çok derin su parçalarından biri. Ortalama derinliği yaklaşık 12000 ft. Phoenix Adalarında birçok deniz dağı bulunmaktadır. Bölgenin özellikle korunan parçalarıdır. Biyolojik çeşitlilik açısından deniz dağları önemlidir. Aslında okyanusta karada bulunandan daha çok dağ bulunmaktadır. İlginç bir gerçektir bu. Ve Phoenix Adaları bu deniz dağları bakımından çok zengindir. Bu yüzden derin–burayı büyük 3 boyutlu bir yer içinde düşünün,… …çok derin 3 boyutlu yer… …orkinos,balina sürüleriyle… …her çeşit açık deniz canlısıyla… …burada daha önceden gördüğümüz gibi.
Çalışmaya başladığımız tekne bu. Erken bu çalışmalar için,… …ve bu Adanın görünüşü,fonda görebilirsiniz. Suya çok alçak kalıyorlar. ve hepsi ıssız,biri haricinde… …35 tane koruyucusu var. Ve bu adalar uzun zamandır hep ıssızdılar,… …çünkü eski zamanlarda bile,… …bu adalar çok uzaktı… …Fiji’nin parlak ışıklarından,Hawaii’den ve Tahiti’den… …eski Polinezyalı denizcilerden… …Pacifik’ten bolca geçen. Ama biz oraya ulaştık. Ve ben tek ,muhteşem bilimsel ve kişisel bir fırsat elde ettim… …daha önceden hiç dalış yapılmayan bir yere ulaşmak için… …ve henüz adaya yeni varıp “Tamam,nereye dalacağız? Hadi şurayı deneyelim,”… …ve sonra suya dalış. Kişisel yaşamım ve mesleki yaşamım değişti.
Birden bir dünya gördüm. Daha önce okyanusta hiç görmediğim–… …çok kalabalık balık sürüleri,… …ışığın sızıntısını donuklaştırıyordu yüzeyden,… …aralıksız mercan kayalıkları… …gerçek ve rengarenk… …büyük balıklar her yerde,… …dev vatus balıkları. Bu bir ekosistemdi.–üreyen papağan balıkları. Bu yaklaşık 5000 uzun burunlu üreyen papağan balıklarıydı… …Phoenix Adalarından birinin girişinde. …Bu balıkları karmakarışık görebilirsiniz… …ve sonra orada biraz bulutlu bölge vardı… …üreme için yumurtalarını ve spermlerini değiştirdikleri bir yer… …okyanusta olması gereken olaylar,… …ama çoğu yerde yapılması gereken mücadeleler… …insan aktivitelerinden ötürüdür. Phoenix Adaları ve gezegenimizin tüm ekvatoral bölgeleri… …orkinos balıkçılığı için çok önemlidir,… …özellikle burada gördüğünüz sarı orkinos. Phoenix Adaları çok önemli bir orkinos yeridir. Ve köpek balıkları–daha önceki dalışlarımızda da görmüştük. 150 kadar bir defada… …belirtisiydi… …çok çok sağlıklı,çok güçlü bir sistemin.
Bu yüzden hiç bitmeyen… …ıssız manzarayı düşündüm… …sonsuza dek sürecek,… …ama en sonunda bir sona geldi. Ve aynı zamanda Adaların yüzeyini de keşfettik–… …çok önemli kuş yuvaları,… …Pasifikteki,dünyadaki en önemli kuş yuvalarından bazıları. Ve yolculuğumuz bitirdik. Ve yine orası. Adaları görebilirsiniz–8 tane ada. Sudan çıkan. Su yüzeyine çıkmamış tepeler de deniz dağlarıdır. Unutmayın,bir denizdağı yüzeye vurunca bir adaya dönüşür.
Ve Phoenix Adaları’nın içeriği nedir? Nerededir bunlar? Bunlar Kiribati Cumhuriyetindedir… ve Kiribati Pasifiğin merkez Pasifiktedir. 3 ada grubu halinde… …batıda Gilbert Adaları. Ortada Phoenix Adaları,… …bahsetniş olduğum. Ve doğunun ardında Line Adaları. Burası dünyanın en büyük mercan adasıdır. Ve nüfusu… …yaklaşık 110000’dir. 33 adaya yayılmışır. 3.4 milyon okyanus milini kontrol ediyorlar. Ve bu yaklaşık yüzde 1 ve 2 arasında… …gezegendeki tüm okyanus sularının. Ve oraya ilk gidişimde– İsimlerini anca biliyordum 10 yıl önce– ve insanlar bana soracaktı, “Bu yere neden Kiribati diyeceksin?” Ve bu bana eski bir şakayı hatırlattı. Banka soyguncusu kelepçeli olarak adliyeden çıkarıldığında,… …ve muhabir bağırarak,”Hey,Willy.Neden bankaları soyuyorsun?” Ve o şöyle der, “Çünkü orası paranın olduğu yer.” Ve ben insanlara diyeceğim “Neden Kiribati’ye gittim? Çünkü orası okyanusun olduğu yer.” Temelde onlar tek millettir. Ekvatoral sularını kontrol eden… …merkez Pasifik okyanusunun.
Onlar ayrıca bir ülke… …korkunç bir tehlike içinde olan. Deniz seviyesi artıyor. Ve Kiribati,dünyadaki diğer 42 milletiyle birlikte,… 50-100 yıla kadar su altında olacaklar. İklim değişikliği yüzünden ve ısıl genleşmeden dolayı artan deniz seviyesi, ve okyanusa akan erimiş taze sular. Ve Adalar 1 metreden 2’e çıkar… …yüzey üstüne. Bazı adalar çoktan su altına girdiler bile. Ve bu milletler gerçek bir problemle karşı karşıya kaldılar. Biz dünya olarak bir problemle karşı karşıyayız. Yerinden çıkmış insanlarla ne yaparız?… …dünyada artık evi olmayan insanlarla? Maldivler Cumhurbaşkanı… …istihza yaparak bir kabine toplantısı yaptı. Sualtında yakın zamanda bu korkunç güçlüğü çeken ülkelere vurgulamak için. Bu yüzden odaklanmamız gereken bir şeydir bu. Ama Phoenix Adalarının geçmişine,… …bu konuşmanın konusu olan.
Döndükten sonra,dedim ki,… …tamam,bulduğumuz yer inanılmaz. Geri dönüp Kiribati hükümetiyle bunu paylaşmak istiyorum,… …Tarawa’da kim var ise… …uzakbatı grubu. Böylece onlarla temasa başladım… …çünkü aslında bunu yapmam için bana izin verdiler… …ve ben “Oraya gelmek ve neler bulduğumuz anlatmak istiyoruz.”dedim. Ve bazı nedenlerden dolayı benim gelmemi istemediler… …ya da zaman ve yer bulmak zordu ve zaman aldı… …ama en sonunda “Tamam gelebilirsin. Ama gelirsen eğer öğlen yemeği almak zorundasın… …seminere gelecek herkes için.”dediler. Böylelikle “Tamam öğle yemeği almaya sevinirim. herkesin istediğini alın.” dedim. Böylece David Obura, bir mercan kayalığı biyoloğu ve ben Tarawa’ya gittik… …ve 2 saat boyunca sunum yaptık… …Phoenix Adalarının inanılmaz bulgularını. Ve ülke bunu hiçbir zaman bilmedi.Bu bölgeden hiçbir bilgi elde edemediler. Phoenix Adalarından hiçbir bilgi elde edemediler. Konuşmadan sonra ,su ürünleri bakanı bana doğru yürüdü… …ve dedi ki,”Greg farkında mısın… …sen ilk bilimadamısın… …buraya geri gelen… …ve ne yaptıklarını söyleyen.” “Biz sıklıkla bu izinleri yayınlarız… …sularımızda araştırma yapmak için… …ama genellikle bir not alırız 2 yada 3 yıl sonra,… …ya da tekrar baskı.”dedi. Ama sen buraya tekrar gelen ve yaptıklarını anlatan ilk kişisin. Ve biz bunu gerçekten takdir ettik.Ve sana öğle yemeği alıyoruz bugün. Ve akşam yemeği için müsait misin?”
… akşam yemeği için müsaittim… Kiribati su ürünleri bakanıyla yemeğe çıktık. …ve akşam yemeğinin ardından… …Kiribati’nin gelirinin çoğunu elde ettiğini öğrendim. Çok fakir bir ülke… …ama gelirini elde ediyor… …yabancı ülkere erişimi satarak,… …sularından balığı çıkararak… çünkü Kiribati’nin bizzat balığı çıkartma kapasitesi yoktur… balıkları kendilerinin çıkarması için… Ve yaptıkları grev anlaşması… ayıklanan ülke yüzde beş verir,… …Değeri indi. Bu yüzden ABD… …1 milyon dolar attırırsa… …bir sığ kayalıktan istakozların değerini… …Kiribati 50,000 dolar alır. Ve biliyorsunuz bana çok iyi bir anlaşma gibi gelmedi. Bu yüzden akşam yemeği üzeri bakana sordum,… …Dedim ki bir durum düşünür müsünüz?… …size ödenen paranın ….. fakat siz balıkları ve köpek balıklarını bırakırsınız… ve su da karidesi. Durdu ve dedi ki ” evet onu yapmayı istiyoruz”… aşırı sorunu ile ilgilenmesi için ve sanırım onu balıkçılık lisansı diye adlandırırız. Balıkçılık lisansı terimini çıkardı. Boylece ‘’evet bir balıkçılık lisansı’’ dedim.
Boylece bu akşam yemeğinden kalkmış olduk… …bu noktada gerçekten nereye gideceğimizi bilmeyerek. Eyalete tekrar gittim ve etrafa bakındım… …balıkçılık lisansının… …konu olduğu ornekleri… …bulup bulamayacağımı gormek için. Ve hiçbir tane olmadığı olmadığı ortaya çıktı. Hiç bir okyanus anlaşması yoktu… …balıkçığılığın izin verilmediği ülkelerde. Karada meydana gelmişti… …güney amerika ve afrikanın yağmur ormanlarında… …toprak sahiplerine ağaçların kesilmemesi için… …para odenendiği yerlerde. Ve uluslararası koruma bu anlaşmaların bazılarını yok saydı. Boylece uluslararası korumaya gittim… …ve onları bir ortak haline getirdim… …balık kaynağını… değerlendirme sürecinden geçtim… …kiribatinin ne kadar eşitlenmesi gerektiğini… …balık türlerinin neler olduğunu karar vererek… …diğer ortak takımını—avustralya hükümeti… …yeni zelanda hükümeti,dünya bankasını… …bir araya getirdim. Oak kuruluşu ve National Geopraphic… Bunun büyük finanse edicileri de oldu. Ve biz aslında bir yeşil alan kuruluşuyuz. Bir yardımın fikrinde… …borcuna karşılık balıkçılık lisansını verecekti… …bu çok fakir ülkeye… bölgeyi el sürülmemiş tutmak için.
Projenin yarısını tamamlamışken Kiribati başkanıyla tanıştım. Başkan Anote Tong– o gerçekten önemli bir lider… …gerçek bir vizyon sahibi.ileri görüşlü… …ve onunla konuştuğumda bana 2 şey söyledi. ”Greg 2 şey yapmanı istiyorum” dedi Biri,unutma ki ben bir politikacıyım… …bu yüzden dışarıda bakanlarımla çalışmalısn… …ve Kiribati halkının bunun iyi bir fikir olduğuna ikna etmelisn. İkincisi ise,ilkeler ortaya koymanı istiyorum… …benim başkanlığımı aşacak. Bunun gibi birşeyler yapmanı istiyorum… …eğer işler dediğim gibi gitmezse oyumu kovulman yönünde kullanırım.” Biz çok güçlü bir lidere sahiptik,çok iyi vizyonu vardı… …ve bir çok bilim, sürüsüne bereket hukuk karmaşaları… …bu işi halletmek için çıkmamız gereken çok adım vardı. Ve o öncelikliydi çünkü Kiribati farkına varmıştı. bunu yapmak kendi çıkarlarınaydı. Onlar farkına vardı ki bu ortak amaca hizmet ediyor… …bunun temelini onlar atmıştı… …koruma topluluğuyla beraber.
Sonra,2002 yılında… …bu zaman tüm hızıyla devam ediyordu. Phoenix adalarında bie mercan ağarması olayı oldu. Burada bu kaynağı biz kurtarmak istiyorduk… …ve olayın sıcaklığı en üst düzeye ulaşıyordu… biz bulup kayıt altına alabilrdik. bazen olduğu gibi okyanus kadar ısıtılır… sıcak nokta oluştu ve durdu… …6 ay boyunca phonix adalarının sağ kıyısında. 6 ay boyunca 32 derecenin üstündeydi Ve bu sıcaklık temel olarak öldürdü… …mercanların %60’ını. Bu yüzden biz hızlıca bu alanı koruma altına aldık… …mercan alanlarının bu kısmının ölü olduğu gözüküyor. Elbette derinlikler ve açık deniz alanları iyiydi… …ama herkesin bakmaktan hoşlandığı mercan adaları berbat görünüyordu. İyi haber kurtarıldı… …ve hızlıca geri kazanılıyor… …daha hızlı bir resif gördük. Bu fotoğraf birkaç ay önce Brian Skerry yarafından çekildi… …biz Phoenix adalarından döndüğümüzde. burayı keşfettik çünkü burası koruma altına alınmıştı… ve sağlıklı balık nüfuslarını… …aşağı kısımlar yusuf tutmuş,,, resifin geri kalanı sağılığını korumuş. mercan gürlüyor sadece gürleyerek geri dönüyor. Neredeyse bir insan gibi… …bir çok hastalık. İyileşmek zordur,ölebirsin… …ama eğer sen sadece hastalıka mücadele ediyorsan iyi olabilirsin. Ve bu iklimin değişmesinin hikayesidir. Bu yalnızca bir tehdit… …resifin uğraşmak zorunda olduğu tek etki. Burada balık tutmak yok,kirlilik yok.kıyı da bir yapılaşma yok… ve resif tam olarak kurtuldu.
Şimdi su ürünleri bakanıyla 10 yıl önce yediğim bir akşam yemeğini hatırlıyorum… …buraya ilk gelişimizde akşam yemeği sırasında oldukça hareketliydim… ve ”bence bu kurtarma komitesi” dedi… …kabul edilebilir bir fikir.bakan.” Bir an durdu ve ellerini tutarak söledi… …”Evet,Greg… …ama şeytan ayrıntılarda gizlidir,”dedi. Ve bu kesindi. Son 10 yıldır detay üzürene detay… …çıkıyordu mevzuat oluşturma aşamasında. Birden fazla araştırma seferleri… …iletişim planları,… Dediğim gibi, avukat ekipleri,… …Mutabakat Zaptı (anlaşma),… …Phoenix Adaları Güven Kurulu oluşturuluyor. Ve tam bağış yetiştirme sürecindeyiz artık. Kiribati faaliyetleri dondurdu… …mevcut durumda Bağış süresini yükseltme. üç hafta önce ilk PIPA Güven Kurulu toplantısı vardı. Bu kadar tam fonksiyonel… …çalışkan varlık… …balıkçılık ruhsatı ile ilgil görüşür muzakere eder. PIPA Güven Kurulu, sözüedilen lisansı elinde… …ve bunun için ülke öder. çok sağlam çok iyi düşünülmüş… …oldukça iyi sistemli zemin. bu bir alt sistemi oldu… …ve o bu işde onemliydi… …bunu korumak için baştan ayağa. Boylece başarı şartları burada listelenir. Kendin okuyabilirsin. Fakat diyebilirim ki zihnimdeki en onemli şey… …durumun ticaret şartlarıyla… …çalışmaktı. Ve bunu ilerletebildiğimizi garantiye aldık… ve hem Kiribati’nin kendi ilgisi hemde dünyanın kendi ilgisiydi Bunun yanı sıra dünyanın kendi çıkarı.
Sana bir final slaytı bırakacağım.. …bunu nasıl büyütebiliriz? Sylavia nın rüyasını nasıl gerçekleştiririz? Eninde sonunda bunun neresini alacağız? Burası Pasifik Okyanusu… …Geniş MPA ile… …büyük bir koruma sahasının üzerinde. Ve görebileceğin üzere… Biz bu okyanusun üstünde bir yamaya sahibiz. Bir hikayeyi yalnızca tanımlayabilirim. Arkasında dikdörtgen alanın ortasında, Phoenix adaları,… …fakat bütün yeşillikler bunun üzerinde… …kendi hikayesine sahip. Ve şimdi neye ihtiyacımız var… …sağlıklı gözüken bir Pasific Okyanusu için… …İçindeki mükemmellik… …ve MPA ile bir bağlantı oluşturmak… …Pasifik üzerinde… dünyanın en geniş okyanusuna sahibiz. Korunmuş ve kendi kendini idame ettirebilen… …zamanla.
Çok teşekkürler.
Greg Stone
