Narkoz almanın çok farklı bir keyif olduğunu söyleyenler haklıdır. İçki içmeyle de çok fazla benzerlik gösterir çok hızlı araba kullanmayla da. “ Heey, baba, o ağaca çarptın ha! Hahahaha!”

Her ne ise, aşağıda belirtilecektir. İnşallah anneniz burada değildir ancak nitrojen narkozu gerçekten sarhoş dalıştır. Dekompresyon hastalığı hakkında bir çok şey duymanıza rağmen, en az 100 feet’in aşağısına daldığınızda, narkoza girmek daha büyük bir derttir. O derinlikte, nitrojen narkozu büyük olasılıkla dekompresyon hastalığı darbesi gibi ortaya çıkar ve cereyan ettiğinde çok daha tehlikelidir çünkü o yaşam-destek donanımınızın en önemli parçasını etkisi altına alır: beyninizi. O, geleneksel sportif dalış limitinin 130 feet olmasının başlıca sebebidir, dekompresyon hastalığı değil. Ancak, iyi haberler de var: Bu riski yönetebilirsiniz ve yine de 100 feet’in aşağısına güvenle dalabilirsiniz.

Nitrojen Narkozu Nedir?
Muhtemelen “derinlik sarhoşluğu” terimini biliyorsunuz ve balıkadamların regülatörlerini balıkara bağışladığı hikayeleri hatta daha fazlasını duymuşsunuzdur. Yersiz mutluluk hissi ve genel sersemlik nitrojen narkozunun en iyi bilinen semptomları olsa bile narkoz, korkuyu olduğu gibi anksiyeteyi de tetikler. Kesin işleyiş sistemi iyice bilinmiyor ancak genel anesteszinin ön aşamasına benzeyen olağan semptomları tesadüfi değil. Mesela, gülme gazı olarak bilinen genel diş anestetik’i nitrojen oksit ile mukayese edelim. Alfred Bove’s Diving Medicine’de inert gaz narkozu bölümünün yazarı Dr. Peter B. Bennett “Aynı tür işleyişler söz konusu,” diyor. “ Genel anestezi ve nitrojen narkozunun her ikisi de verilmiş anestetik gazın – mesela nitrojen içeren birisinin – kritik bir yoğunluğa eriştiğinde oluşur.” Diving and Subaquatic Medicine’in yarlarına göre, aslında nitrojen narkozu “ belki de eli kulağındaki genel anestezinin bir evresi olarak düşünülmüştü.” Başınızın üzerinde 100 feet su varken, muhtemelen, en aklıbaşında durum değildir.

Nitrojen narkozu, aynı zamanda alkol şarhoşluğu ile de benzerlikler gösterir, bu sebeple “Martini Yasası” olarak adlandırılır – inişin her 50 feet’i bir martini içmeye eşdeğerdir. Düşünmeniz yavaşlar. Mutluluk hissi veya anksiyete ortaya çıkmaya imkan verirken, çekingenliğiniz ve kendini kontrolünüz azalır. Algılama güçlüğü ve bir fikre odaklanma eğilimi olağandır. Alkol gibi, nitrojen narkozu da kas kontrolünüzü ve hafızanızı zayıflatır. Eğer yeteri kadar ilerlerse, kendinizden geçersiniz. Tam olarak hangi zihinsel fonksiyonların, hangi ısrada ve hangi mertebede bozulduğunu araştırmacılarca tartışıldı ve incelemeler çelişkili sonuçlar verdi. Herkesin üzerinde anlaştığı, nitrojen narkozu bir şekilde, bir kriz durumunda çabuk tepki verme kabiliyetinizi azaltır ve bu da yoldan çıkmanızın sebebidir.

Size Olmaz mı? Öyle Sanın
100 feet’in aşağısında bir çok kez bulundunuz ve hiç narkoza girmediniz, öyle mi? Olabilir. Balıkadamlar, ayyaşlar gibidir, hasasiyetleri adamakıllı değişime uğrar ve siz gerçekten narkoza diğerlerinden daha fazla dayanıklı olabilirsiniz. Fakat, sizin kişisel görüşlerinize dayanan düşüncenizden emin olmak çok zor. Bennett diyor ki “Nitrojen narkozunun en büyük sonuçlarından birisi, aşağıdayken ne olduğunu unutturacak hafıza kaybıdır,”. “Balıkadamlar, başlarına ne geldiğini, tam olarak hatırlamıyorlar.” Bu sebeple de çok narkoz almış olduğunuz halde, hatırlamıyor olabilirsiniz. Hafıza kaybını, nitrojen narkozunun diğer önemli sonuçları aşırı özgüvene ve pervasızlığa ekleyin, sonuçta birkaç dubleden sonra araba kullanabileceği konusunda iyi durumda olduğunda israrlı olarak partiden ayrılan bir delikanlı oldunuz. Bunu daha önce yapmıştı ve gene de yapabilir fakat keskin bir viraj veya dev bir ağaç gibi aniden gelişen acil duruma tepki vermezse…

Nitrojen narkozu kullandığınız gaz karışımındaki nitrojenin kısmi basıncına bağlıdır bu sebeple daha derine indiğinizde ortaya çıkar. Daha iyi bir deyişle, nitrojen narkozuna derin dalış neden olur diyebilirsiniz. Anlamlı narkoz eşiğinin hava ile genellikle 100 feet olduğu söylenir, fakat bu sadece kaba bir ölçüdür. Gerçekte narkoz muhtemelen yüzeyi terkeder etmez belirmeye başlar. Mesela, bir donanma testinde belli belirsiz bulundu ancak ölçülebilir etkiler sadece 33 feet’teydi. Çoğu benzer soruda, sarhoş araba kullanmayı oluşturan kandaki alkol seviyesinin ne olduğu sorulur. Düşük seviyelerde, reaksiyon sürenizde bazı etkiler olduğunu herkesin bilmesine rağmen, kanun bir rakamı şart koşar.

Nitrojen ve alkol bazı yönlerden de farklıdır. Ciddi, farkedilebilir narkoz, kendi kişisel derinlik sınırına ulaştığınızda, çok çabuk oluşur. Çalışmalar maksimum yoğunluğa iki dakikada ulaştığını ve aynı derinlikte üç saat sonrasına kadar daha da artmadığını gösteriyor. Yükseldiğinizde çok çabuk ortadan kalkar ve yüzeye ulaşmadan önce tamamen kaybolur. Herkesin bildiği gibi, nitrojen narkozu, alkol kötü alışkanlığına benzemez, uzun dönemde zarar vermez ve akşamdan kalma söz konusu değildir. Bununla beraber, narkozun tek başına size yapacağından endişelenmeyin, doğru düşünemeyecek kadar narkoz alarak esas zararı siz kendinize verebilirsiniz.

Çoğu Bilinmeyenler
Farklı balıkadamlar aynı derinlikte farklı miktarda narkozu hissederler. Aynı balıkadam aynı derinlikte, farklı günlerde, farklı miktarda narkozu hisseder. Narkoz farklı yapı dahi oluşturabilir. Aynen mutlu sarhoşlar, üzüntülü sarhoşlar olduğu gibi bazı balıkadamlar narkoz aldığında sevinten havalara uçar, bazıları dehşete düşer ve bazıları da sadece afallar.

Bütün balıkadamlara tesir eden bazı etkileşimler:

İlaçlarla etkileşim. Birtakım ilaçların aşırı şaşırtıcı şekilde etkileşebileceği çok iyi biliniyor, o kadar ki, 1+1 eşittir 3. Uyuşturucu maddeler içeriren bazı ilaçlar nitrojen ile etkileşerek narkozun şidetini ve hissedilmesini artırabilir. Çok fazla araştırılmış olmamasına rağmen Bennett alkolün etkisini artırabilen ilaçların, mantıken nitrojen narkozunu da artırabileceğinini kabul ediyor.

Alkolle etkileşim. Tabii ki çki içmek ve araba kullanmak asla iyi bir fikir değildir ve bazı uzmanlar, sinir sisteminiz üzerinde benzer etkiler gösterdiklerinden, nitrojen/alkol etkileşiminin özellikle güçlü olduğunu düşünüyor – Başka bir deyişle, 1+1 eşittir 5 olabilir. Akşamdan kalma birisi nitrojen narkozu etkisine girebilir.

Karbondioksit ile etkileşim. Bennett nitrojen narkozunu hızlandırıcılar arasında “karbondioksit önemli biridir” diyor. “Kanınızdaki yüksek seviyede karbondioksit nitrojenle birlikte narkozu beter hale getirir.” Karbondioksit seviyesindeki yükselme genellikle hızlı ve aşırı solumanın sonucudur. Belki çok hızlı hareket ediyorsunuz – mesela, akıntıda palet vuruyorsunuz – veya zayıf performanslı bir regülatörden emiş yapıyorsunuz. Anksiyete bir diğer hızlı soluma nedenidir ve bu yüzden yüksek karbondioksit oluşur.

Yorgunluk. Derinlerde ağır işler yapmak, belki ağır çalışmaların karbondioksit üretimini artırması belki de yorgunluğun başlıbaşına etkisi nedeniyle, çok net olmamakla birlikte, nitrojen narkozuna götürür gibi görünüyor

Sorumluluk alma, zaman stresi. Çok fazla şey yapmaya çalışmak veya kısa zamanda çok fazla şey yapmaya çalışmak da aynı zamanda narkotik etkiyi artırır. Gene bunun, çok fazla görevin üstesinden gelmeye çabalarken oluşan anksiyete kaynaklı karbondioksit üretimindeki artış dolayısıyla mı yoksa başlıbaşına bir etki mi olduğu net değildir.

Soğuk. Üşümek sık sık nitrojen narkozununa katkı sağlayan bir neden olarak bahsedilir. Sebebi bilinmiyor fakat bazı hipotermi sonucu oluşanlarla, narkotik etki sersemliği, uyuşukluğu ve hafıza kaybını da içine alan benzelikler gösteriyor.

Bütün balıkadamları etkileyen değişkenlere ilave olarak, bazı balıkadamlar nitrojen narkozuna diğerlerinden çok daha duyarlıdır. Açıkçası, rahat, sağlıklı ve doğru soluma alışkanlığı ile daha az hava tüketimi olan balıkadamların, asabi, bozuk soluyanlara göre avantajlı vardır. Aynı zamanda, bazı uzmanlar zeki ve duygusal anlamda dengeli balıkadamların nitrojen narkozuna daha az duyarlı olduğunu düşünüyor.

Narkoza İntibak
Düzenli olarak, hava ile çok derine dalan çoğu balıkadam kendilerinin nitrojen narkozuna adapte olduklarına ve böylece bir süre sonra daha az sıkıntı çektiklerine inanıyorlar. Bu gerçek fiziksel adaptasyon mu (yani gerçekten daha az narkoz alan balıkadamlar) yoksa sadece balıkadamların ona karşı durmayı öğrenmiş olması mıdır? Bu da başka bir bilinmeyen. Adaptasyon ya da her ne ise, geçicidir. Çoğuna göre yaklaşık olarak beş günde geçer.

Hava kullanarak çok derine dalacak balıkadamlar arasında genel yöntem de, ilgili derinliğe kadar, her günün ilk dalışında dereceli olarak derinliği artırmaktır. Bret Gilliam 1989’da hava kullanarak 452 feet ile derinlik rekoru kırdığında, rekor derinliğe ulaşıncaya kadar 600’den fazla dalış yaptı ve son 100 dalışı 300 feet’ten daha derine oldu. Bunun sonucunda, Gilliam 452 feet’te narkoza girmediğinden bir dizi matematik problemi çözmesine gerek kalmadı, daha da önemlisi sağ salim yüzeye çıktı.

Çok Derin, Ne Kadar Derinliktir?
Gilliam’ın hava kullanarak yaptığı 452 feet derinlik, bizim göze alamayacağımız, tablo dışında bir derinliktir. Çeşitli çalışmalar, hava ile yapılan dalışlarda narkotik etkiyi, 300 feet’te “sersemleme”, “ağır nakoz”, “el becerilerinde ve yargılamada belirgin şekilde bozulma” ve tam bayılma şeklinde tanımlıyor. Diğer bildiriler: 230 feet’te “zihinsel başarıda aşırı azalma”, 165 feet’te “uyuklama, hayal görme, yargılamada bozulma” ve 100 il1 132 feet aralığında “zihinsel donukluk, sezgide daralma, ve aşırı güven”. Herhalde, ABD’de geleneksel 132 feet’lik sportif dalış limiti nitrojen narkozuna kişisel dayanıklılığınızı çok iyi öğrenmenize kadar ve kendinizi eğitip yeteri kadar gelişene kadar iyi bir sınırdır. Bundan daha derine dalış için trimiks (nitrojen fazlasının daha az narkotik olan helyumla yer değiştirdiği) herhalde güvenilir bir gazdır.

Narkoza Girdiğinizi Nasıl Anlarsınız?
Bu çok zordur çünkü yargılama kabiliyetiniz, narkozdan etkilenmişseniz narkozun ilk etkisine maruz kaldığınızda ne kadar etkili olduğuna bağlıdır. Allkol ile benzeşmeye dönelim, bu birkaç kadeh içtikten sonra araba kullanışınız etkilendiğinde, nasıl cevap verebileceğinize benzer. Her iki durumda da, siz, muhtemelen adil olduğunuzu farz edersiniz.

Gilliam gibi derin sular konusunda tecrübeli bazı balıkadamlar, iş başı soğukkanlılık testlerini kendi yorumlarıyla geliştiriyorlar. Güvenilir değil ancak hiç bir şeyden daha iyidir:

Her birkaç dakikada bir derinliği ve tüp basıncınızı kontrol ederek yazı tahtanıza (slate) yazın. Dalış eşinizin derinliğini ve tüp basıncını kontrol ederek yazı tahtanıza yazın. Dalış eşiniz de aynı şeyleri yapıp kendi yazı tahtasına yapsın. Şimdi her ikiniz de birbirinizin yazdığı rakamlara bakın, yazı tahtalarınız üzerindeki rakamlar birbirini sağlamalıdır. Bu test otomatik olarak her iki balıkadamı mukayese eder, narkoza giren balıkadam daha uygun ve diğeri uygun değildir.

Her birkaç dakikada bir, dalış eşinize bir sayıda parmağınızı gösterin ( mesela üç parmağınızı) . Dalış eşiniz parmak sayısını bir artırarak (dört parmak) cevaplamalıdır.

Bu işbaşı testleri güvenilir değildir çünkü nitrojen narkozunu hafifleten etkilerin çoğu bir araya gelerek başarılmış olabilir veya yeteri kadar zorlarsanız maskelenebilir. Zihinsel faaliyetleriniz bozulmuş olabilir, fakat kıt kaynaklarınızın tamamını bir işe yönlendirirseniz, o işi çok iyi yapabilirsiniz. Bu araştırmacıları kızdırabilir. Bir olayda, narkoza girebilecekleri bir “derinlik”teki odada bulunan denekler, testleri yüzeydekilere göre daha iyi uyguladılar. Diğer çalışmalarda, narkoza girmiş balıkadamlar genellikle zaman harcamada iyi bir hassasiyetle sonuca ulaşabildiler veya tam tersi. Bunun anlamı, benzer yazı tahtası testi veya parmak sayma testini uygularken aynı zamanda narkoza da girmiş olabilirsiniz. Bu sebeple, her ikinizden de emin olmak için kendi ( ve dalış eşinizin) tepkilerini ve hızını izleyin.

Arabasını beyaz çizgiler arasında tutmaya gücü yeten aşırı sarhoş bir sürücü gibisinizdir. Apaçık ortada ki, her ikiniz için de büyük tehlike beklenmeyendir, alışılagelmiş değil. Çaparize olmak veya regülatörün serbest akışa geçmesi keskin viraj ve ağaç konumundadır. Yani, nitrojen partisini erken terkedin ve dikkatli dalın. Anneniz haklı: Daha fazla keyif almak için çok şey var.

Narkoz Nasıl Alt Edilir
Eğer 100 feet’ten daha derine giderseniz, narkoza girmeyi göze alarak başlayın. Nitrojen narkozunun tamamen önüne geçemezsiniz fakat onun etkisini azaltabilir ve ona karşı koyabilirsiniz.

Açık ve ölçülü olun. Mümkünse, Sudafed ve Dramamine gibi reçetesiz satılan ilaçlardan uzak durun çünkü onlar narkotik tesiri etkili hale getirebilirler. Hep içkiliyken dalmayın denir çünkü, geçen akşam içtikten sonra akşamdan kalmanız narkozu beter hale getirebilir ve onunla başa çıkma kabiliyetinizi azaltır.

Dinlenin ve inanın. Yorgunluk ve anskiyete narkozu tetiklemeye yardımcı olur ve hiç şüphe yok ki, gerginlik problem çözme yeteneğinizi azaltır.

İyi durumda ve yüksek kaliteli bir regülatör kullanın. Yüksek soluma direnci karbondioksit seviyenizi yükseltir narkoz olasılığını artırır.

Sorumluluktan kaçının. Çok fazla şey yapmaya çalışmayın çünkü bu stres ve anksiyeteye neden olur. Mesela, 100 feet’in aşağısındaki ilk gezinizde, yeni kamera kılıfını denemenin zamanı değildir çünkü azalmış zihinsel dikkatinizi çok önemli olan dalış güvenliğinden uzaklaştıracaktır. Basit ve aptalca koruyun çünkü siz aptal olabilirsiniz.

İyi eğitim yapın. Çoğumuz çimlenme ve ağırlıktan kurtulma gibi temel becerileri, çok basit gördüğümüzden, asla çalışmayız. Fakat narkoz altındayken, en basit görevler dahi çok zor hale gelir. Bir şey üzerinde düşünüyorsanız, onu yapmaya yeterli değilsinizdir ve beceri listenizdekileri otomatik hale gelinceye kadar prova yapmak gerekir.

Limitlere yavaş yavaş yaklaşın. 110 feet’e birkaç kez dalıp derinlikte nasıl davrandığınızı ya da ne kadar rahat olduğunuzu görmeden 130 feet’e gitmeyin. Ve yavaş inmeye çalışın, hızlı basınç artışının narkozu daha etkili hale getirdiğine dair gözlemler vardır.

Bir yazı tahtası (Slate) kullanın. Dalış planı veya kamera kullanma konusunda hafızanıza güvenmeyin, yazın. Bu, zihinsel RAM’i sadece dalışın üstesinden gelmek için serbest bırakır. Ve bir yazı tahtası derinlik ile tüp basıncını yazarak narkotik test yapabilmeniz için kullanışlıdır.

Gösterge kontrolü ve dalış eşi kontrolünü zamanlayın. Sadece aklınıza geldiğinde tüp basıncı kontrolü yapmayın. Belirli aralıklarla kontrol etmeyi planlayın, mesela her 2 dakikada bir gibi. Aynı şekilde dalış eşinize bakmayı ve göz kontağı kurmayı da belirli aralıklarla yapın. Disiplin dikkatli olmanızı ve norkoz kuşkusu konusunda sürekli olarak kontrol sağlar.

Pozitif ve hareketli olun. Deneyimler gösteriyor ki, narkozu yenmek isteyen ve bunu başarabileceklerine inanan balıkadamlar, gerçekten de başarıyorlar. Sportif derinliklerde narkoz açık bir şekilde ılımandır ve kontrol edilebilir. Anahtar iyimser fakat hazırlıklı, özgüvenli fakat tedbirli olmaktır.