AŞIRISOĞUMA – DONMANIN GECİKMESİ
Saf su siçin donma noktası 0 derece C’dir. atmosferde yoğunlaşma meydana gelmesi donma olayını karmaşık bir hale sokar. Sıcaklık, donma noktasının cok aşağılarına insebile donma çarçabuk gercekleşmez. İlk anlarda bazı su damlacıkları -30 derece C’a kadar soğuyabilirler. Bu çok dengesiz bir durumdur ve damlacıklar donmayı geçıiktiren engel ortadan kaltığı anda hemen donar. Bu aşırı sogumuş damlacıklara orta yükseklikteki bulutlarda rastlanır.
SICAKLIĞIN YÜKSEKLİĞE BAĞLI OLARAK DEĞİŞMESİ
Atmosferin üst katmanlarında yapılan ölçümler sonucu sıcaklığınbelli yüksekliğe kadar, yükseldikçe azaldığı yaklaşık bir deyimle her 300 metre için 2 derece ‘lik bir azalma olduğu tespit edilmiştir. Sıcaklık azalmasının meydana geldiği bu yüksekliğe ‘’Lapse’’ denir. Sıcaklık azalması oranı da meteoroliji de ‘’Lapse Rate’’ olarak anılır.
ATMOSFERİN DENGESİ
Şekilde kuru (doymamış) bir hava biriminin çevereden daha sıcak ve bu nedenle düşük yoğunluğundan dolayı yükselmekte olduğu görünmektedir. Hava birimi yükseldikçe sıcaklığı azalıcaktır. Bu azalma değeri (Lapse Rate) her 1000FT için 5 derece F olsun. Hava birimi zamanla 4000 FT’e ulaştığında sıcaklığı ve çevre sıcaklığından daha az olacaktır. Bu sebeple yoğunluğu çevre hava yoğunluğundan fazla olacağından, hava birimi aşağı seviyelere doğru dönüşe geçeçektir.
Bu geriye dönüş hareketi, sıcaklığı çevre sıcaklığına eşit oluncaya kadar devam edecek, hava birimi eşitlik meydana geldiği yükseklikte duracaktır. (Şekilde görüldüğü gibi 3000 FT). Bu atmosferin, kuru hava için denge ve kararlılık durumudur.
ATMOSFERİN DENGESİZLİĞİ
Şekilde kuru hava parseli sıcaklığı, çevre sıcaklığından daha yüksek, dolayısıyle yoğunluğu daha azdır. Böylece yeryüzünden itibaren yükselmektedir. Yükseldikçe sıcaklığı azalmasına rağmen bulunduğu yükseklikteki çevre havasından daima sıcak kaldığından yükselme devam edecektir. Atmosferin bu durumu, kuru hava için dengezliği, kararsızlığı alarak isimlendirilir.
BULUTLAR
Bulutlar çok küçük su damlacıklarının veya buz kristalllerinin birleşerek meydana getirdikleri görünür oluşumlardır.
BULUT OLUŞUMU
İçinde su buharı bulunan hava neticisende doymuş hale geldikten sonra soğuma daha da devam ederse yoğunlaşma meydana gelir. Yoğunlaşma bir çekirdek teşkil edecek tuz ve toz zerrecikleri üzerinde gerçekleştiğinde 0.025 – 0.050mm çapında çok küçük su damlacıkları oluşur. Bunlar çok hafif olduklarından yukarı doğru hava akıntılarıyla dakikada 25 metrelik bir hızla, üst katmanlara taşınırlar
Bulut oluşumuna neden olan soğuma çeşitli yollarla olur.
1. RADYASYON
Su buharı içinde devamlı olarak bir ısı enerjisi saklıdır. Nemli ortamda çok fazla soğuma meydana gelirse, bulut oluşabilir. Soğuma yeter derecede ise havanın atmosferin daha üst seviyelerine yükselmesine ihtiyaç kalmaz. Katman halindeki bulutlar bu yolla oluşur. Bunlara e iyi örnek stratüs bulutlarıdır. Bu tip bulutlar geceleri ısı enerjisinin büyük bir kısmı uzaya geri döndükten sonra oluşma eğilimindedir. Gündüzleri güneş enerjisi etkisiyle buharlaşarak yok olurlar.
2. TERMAL KONVEKSİYON
Sıcak yüzey yakınlarındaki hava, temas yolu ile ısındığında, çevreye nazaran yoğunluğu azaldığından yükselmeye başlar. Yükselme sırasında çok ani olarak çiğ noktasının altına kadar soğursa, buharlaşma ısısını çevreye yayınlayarak yoğuşur. Kümülüs ve kümülonibüs bulutları bu şekilde özellikler gündüzleri meydana gelir. Geceleri karalar soğuduktan sonra yuarı doğru hava akıntısı durur. Ve bu tip bulutlar kayolmaya başlar.
Kara üzerinde Güneş batımından sonra bulutların çekilip gökyüzünün açık hale gelmesinin sebebi budur. Geceleri deniz üzerinde soğuma olmaz, konveksiyon olayı devam eder ve bulutlarvarlıklarını sürdürürler.
3. CPHELERDE YÜKSLEME ETKİSİYLE MEYDANA GELEN SOĞUMA
İki soğuk hava kütlesi arasında bulunan sıcak hava, arkadan gelen soğuk hava daha süratliyse önceki soğuk hava üzerinde yükselir. Arkadan gelen soğuk hava daha az yoğun sıcak havanın altından sokularak yükselir. Böylece cepheler meydana gelir. Soğuk cephelerin en karakteristik bulutları Kümülonimbüslerdir.
4. YERYÜZEYİ ETKİSİYLE YÜKSELME SONCU SOĞUMA
Hareket halinde bulunan hava dağ, tepe gibi doğal bir engelle karşılaştığında, yükselerek bu engelleri aşmaya öalışır. Böylece yükselen hava soğur. Yükselma çok fazla olmazsa yamaçlarda Stratüs bulutları meydana gelir. Yükseklik yeterli ise tepelerde Kümülonismbüs bulutları biçimlenir.
5. TÜRBÜLANS ETKİSİ İLE SOĞUMA
Türbülans etkisiyle soğuma yukarılara doğru taşınan nemli hava, yoğuşma yüksekliğinin üzerine ulaştığında katman tipi bulutlar meydana gelir. Bunlara örnek Stratüs veya Stratokümülüs bulutları gösterilebilir.
