20 Ekim 2014 Pazartesi
– ŞEHMUS KARTAL- turizmhaberleri.com/ Batman
Kültür Uzmanı-Araştırmacı Yazar
ŞAHMARAN (YILANLARIN ŞAHİ )EFSANESİ
Şahmaran Farsça bir sözcük olup yılanların şahı anlamına gelmektedir.Ağızdan ağza ve nesilden nesile aktarılarak gelen insan kaynaklı bütün hikayelerin, masalların ve efsanelerin çıkış noktası Mezopotamya olduğu bütün tarihçiler tarafından ittifakla kabul edilmektedir. Çünkü insanlığın anavatanı Mezopotamya’dır. İnsanlık Mezopotamya’dan türemiş ve küre-i arz üzerindeki kıtalara yayılarak yaşamlarını sürdürmüş ve çeşitli badirelerden de geçtikten sonra günümüze kadar nesillerini devam ettirmişlerdir.
Durum böyle olunca da Mezopotamya’daki kadim yaşam kültürü içinde masal ve efsanelerin yeri çok önemli bir noktada olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Çünkü bütün hikayelerin, masalların ve efsanelerin çıkış noktası iki kutsal nehir arasında kalan Mezopotamya’dır. Günümüzde de yeri geldikçe anlatıla gelen ve haklarında bilgisi olmayanlar tarafından dikkatlice dinlenen ve bunlardan ibretlik dersler çıkarılan Zümrüdü Anka, Lokman Hekim ve Şahmaran gibi efsanelerin çıkış noktası Mezopotamya olduğu bilinmektedir. Ancak ülkemizin değişik bölgelerinde de bu efsaneler zaman zaman anlatılmakta en azında ağızdan ağza dolaşan bu anlatım tarzıyla da bu efsanelerin toplumumuz içinde unutulması böylece engellenmektedir. Geçmişte yaşanmış ve tarihin karanlık çağları arasında gerçek manadaki özünü korumakta olan bu efsaneler, bugün için yaşamakta olduğumuz kültürümüzün devamı anlamında kesintisiz ve önemli bir parçasını teşkil etmektedir.
Binlerce yıldan beri anlatıla gelen ve ülkemizin değişik coğrafyalarında boy gösteren ŞAHMARAN Efsanesi özellikle Çukurova’da, Adana ve Tarsus’ta dikilen heykelleriyle de o yöre vatandaşlarımız tarafından sahiplenmektedir. Ancak ŞAHMARAN Efsanesinin çıkış merkezinin Mezopotamya toprakları ve bu topraklar içinde yer alan Mardin ili sınırları içindeki DARA antik kenti olduğu yörede yapılan arkeolojik kazılarla bu efsanenin çıkış noktası tespit edilmiştir. Arkeolojik kazılar sonrasında DARA Antik Kenti hakkında elde edilen tarihi bilgiler bizlere yörede anlatıla gelen ŞAHMARAN Efsanesinin varlığına işaret ediyor.
Nusaybin’e 30 km uzaklıkta bulunan DARA Harabeleri içinde aslında pek de bilinmeyen bir Mardin saklıdır. Dara harabeleri içinde dolaşırken düzgün kesme taşlarla inşa edilmiş bu antik kentin efsunlu güzelliğine hayran kalmamak elde değil. Kubbeler, kemerler, sarnıçlar arasında dolaşırken insan adeta kendini zaman tüneli içinde ilerliyormuş gibi hissediyor. Tarihi Roma kaynaklarında DARA Antik Kentinin ismi Anastasiopolis olarak geçmektedir. Kayalara oyulmuş evlerin tavanlarındaki süslemeler, duvarlarına işlenmiş Şahmeranlar, Meryem, İsa ve haç figürleriyle kaya kiliselerine dönüşmüş yapılar bu kentin geçmişte ve belki de tarih öncesi yaşamdan sonraki Hıristiyanlık macerasını da adeta bizlere anlatıyor. Çünkü DARA Antik Kenti bir bütün olarak bu özelliğiyle pek çok dine farklı zamanlarda ev sahipliği yapmış, bağrında ŞAHMARAN ve benzeri efsaneleri taşımaya devam etmiştir.
Bugün Mardin’in antik sokaklarında dolaşırken çekiçle örs üzerinde bakır plakaları döverek yapılan çeşitli ŞAHMARAN figürleri daracık sokakları baştanbaşa süslemektedir. Telkari ustalarının elinde müthiş bir sanat malzemesine dönüşerek ortaya çıkarılan ŞAHMARAN figürlü tepsi ve küçük bakır sofralar, Mardin’i ziyaret etmeye gelen yerli ve yabancı turistleri hayranlık içinde bırakmaktadır. Mardin’in daracık sokaklarında bu kadim sanatları icra eden sanatkarlar, bir yandan çalışırken diğer yandan onları seyreden müşterilerine de ŞAHMARAN Efsanesini anlatmaktadırlar. Bir zamanlar Mardin’de, Cemşap isminde uzun boylu, geniş omuzlu, esmer tenli, çok yakışıklı bir genç yaşarmış diyerek söze başlarlar. Bu genç binlerce yıl önce yedi katlı yeraltında yaşayan yılanları keşfetmiştir. Bu yılanlar, şefkatli ve akıllı olarak bilinir huzur içinde yaşarlarmış. Bu yılanların kraliçesi yarı kadın ve diğer yarısı yılan olan Şahmaran dır. Onu ilk gören insan ise Cemşab olmuştur.
Cemşab ve arkadaşları bir gün çölde dolaşırken bal dolu bir kuyu keşfederler ve arkadaşları balı çıkarmak için Cemşab’ı bir iple kuyuya sarkıtırlar. Fakat paylarına daha çok bal düşmesi için onu daha sonra kuyuda bırakıp kaçarlar. Cemşab, kuyunun dibinde bir delikten ışık sızdığını görerek, bıçağı ile deliği büyütür ve içinden geçer. Burada harika bir bahçe ile karşılaşır, eşsiz çiçekler, bir havuz ve bir sürü yılan görür. Havuzun başındaki tahtta, süt beyaz vücutlu bir kadın-yılan oturur. Şahmaran denilen bu yaratık, Cemşab’ı görür görmez aşık olur ve uzun yıllar bahçesinde yaşamasına izin verir. Ancak bu aşkın farkında olmayan Cemşab yıllar sonra ailesini özleyerek, Şahmaran’a buradan ayrılmak istediğini söyler. Şahmaran ise Cemşab’ı kendisinin yerini kimseye söylememek kaydı ile salıverir.
Cemşab sözünü uzun süre tutsa da, ülkenin padişahı hastalandığında, vezir hastalığın çaresinin Şahmeran’ın etini yemek olduğunu söylemesi üzerine Cemşab Şahmaran’ın yerini gösterir. Bunu duyan Şahmaran, Cemşab’a sitem ederek neden böyle yaptığını söyler. Cemşab suskun kalınca, Şahmaran ölümüm senin elinden olsun diyerek ” Beni toprak çanakta kaynat ve suyumu vezire içir, etimi de padişaha yedir ” der. Cemşab söyleneni yapar, böylece vezir ölür, Padişah da iyileşip Cemşab’ı veziri yapar. Şahmaran efsanesine göre yılanlar Şahmaran’ın öldürüldüğünü o günden beri bilmemektedir ve bir gün efsane bölgesinin bunu öğrenen yılanlarca istila edileceği rivayet edilir. Bu efsane Mardin’de sokul bakar sokağında bu sanatı icra eden ustalar tarafında gelen ziyaretçilere hep anlatılır.
Evet, taş mimarisinin efsunlu güzelliğine ve ŞAHMARAN Efsanesine sahip olan Mardin’in bu anlamda yeterince tanıtımının yapılmaması kanımca büyük bir eksiklik olarak ortadadır. İzmir yöresindeki tarihi Efes Antik Kentiyle olan benzerliği nedeniyle DARA Antik kentinin Mardin’e bağlı olması ve bağrında birçok efsane taşıması anlamında Mardin için büyük bir şans olarak değerlendirmek gerekiyor.
Hoşça kalınız
Kaynak: turizmhaberleri.com
