Helyum ve Basınçatım
He gazı da N2 gibi atıl bir gazdır ve yüksek basınç altında solunması sonucunda kanda çözünmeye başlar. Yanılgı yaratmaması açısından şunu hemen belirtelim: “He ile yapılan dalışlarda basınçatım yapılması gerekmez” düşüncesi tamamen yanlıştır.

He, N2 gazına göre daha hafif bir gazdır. He’nin atom numarası 2 ve atom ağırlığı 4 iken, N’nin atom numarası 7 ve atom ağırlığı 14’tür. N2’nin atom ağırlığı ise 28 olur; yani, He’den 7 kat daha ağırdır. He’nin bu özelliği sayesinde kanda çözünmesi, dokulara karışmasıve terk etmesi son derece hızlıolur. 3 saate yaklaşan bir dalışta, kandaki He çözünmesi neredeyse doyum noktasına gelir.

Aslında, uzun dalışlarda He kullanılırsa basınçatım süresi N2’ye göre çok daha kısa olmaktadır. Ancak tersi de geçerlidir. Bu noktada WKPP dalgıçları “derin durak” fikrini ortaya atmışlardır. Derin duraklama, dalışın ortalama derinliklerinde bir nevi basınçatım duraklaması gibi beklemeler yapmayı önermektedir. Bu yöntem kümülatif basınçatım sürelerini kısaltmaktadır. Buna ek olarak, basınçatımda ve evrelerde yüksek O2 yüzdeli nitroks (Nitroks50 vb.) ve 9 metreden daha sığbasınçatım duraklarında saf O2 kullanarak bu süreleri en aza indirmek mümkündür.

Burada hemen altını çizmemiz gereken bir husus var: trimiks ile yapılacak dalışlarda ille de basınçatım yapılması gerekmez. Üstüne üstlük trimiks, basınçatımsız dip zamanlarında inanılmaz bir artış sağlar. Hemen bir örnekle bu konuyu netleştirelim.

Hava ile yapılacak 21 metrelik bir dalış için PADI RDP Dalış Tablosu10 maksimum dip zamanıolarak 45 dk göstermektedir. Bu derinlikte bu sürenin sınır olmasından dolayı, 5 metrede 3 dakikalık bir güvenlik duraklamasıyapmak zorunlu olacaktır. Bu süre Nitroks I (EAN32)11 için 60 dk (+ 5 metrede 3dk duraklama), ve Nitroks II (EAN36) için 75 dakikadır (+ 5 metrede 3dk duraklama). Buna mukabil, IANTD’nin rekreasyon amaçlı dalışlarda standart olarak kullandığı Trimiks 32/15 karışımı için hazırlanan tablolarda,12 21 metre için basınçatım gerekmeyen maksimum süre olarak 82 dk gösterilmektedir ve güvenlik duraklaması için önerilen derinlik ve süre aynıdır: 5metrede 3 dakika).

Karşılaştırmasınıyaparsak, hava ile 21 metrede 80 dk kalmak istenirse 3 metrede 18 dakikalık bir basınçatım duraklaması yapılması gerekecektir. Bu karışımlarda yüzeye kadar aynıgazı solumak mümkün olduğundan (O2 oranı %32), yanımızda fazladan evre ya da basınçatım gazı ve dolayısı ile tankları taşımamız gerekmeyecektir.

Burada verilen örnek aslında bir derin dalış değildir ancak kana karışan N2’nin ne kadar az olduğunu ve buna mukabil basınçatımın da benzer şekilde hızlı olduğunu göstermek açısından önemlidir. Elbette ki amacımız daha derinlere de inmek olabilir ve bu durumda mutlaka basınçatım duraklaması yapmak gerekecektir. Bu duraklamalarda EAN50 ya da %100 O2 kullanılmasına “hızlandırılmış basınçatım” (accelerated deco) denmektedir.

Bu tip dalışların planlanması ve yapılması için yetkili eğitim kuruluşlarından uygun eğitimlerin alınmasının şart olduğunu ve aksi takdirde ölüme neden olabilecek olumsuz sonuçlar doğabileceğini tekrar hatırlatalım.

Yener Çeltikçi
Tel:+90-532-597 73 86
E-Mail: yener@fraterna.com