Yeryüzeyinde geniş fiziksel farklılıklar bilhassa kıtasal ve okyanus alanlarında büyük karşıt özellikler göze çarpar. Bu alanlar üzerinde yer alan hava, sıcaklık ve nem bakımından, yüzeyden büyük ölçüde etkilenir.
Troposferin alt kısımlarında radyasyon ve konveksiyon aolaylarının etkisiyle meydana gelen kesin özellikler büyük alanları kapsar. Bu alanlar üzerinde yer alan hava o bölgenin özelliklerini taşır. Fakat diğer bölgelere göre çok değişik karekteristikler ortaya çıkar.
Atmosferin çeşitli ve geniş alanlara yayılmış kısımları bulundukları bölgenin ortak özelliklerini yapısını alır ve böylece ‘’hava kütleleri’’ meydana gelir. Hava kütleleri kendilerini meydana getiren özellikleri veren kaynak bölgelerine göre isimlendirilirler:
1. EQUATORIAL (EKVATORAL): ‘’E’’ (Güney ve Kuzey Ticaret Rüzgarları kuşağı arasındaki doldrums bölgesi)
2. TROPICAL (TROPİKAL): ‘’T’’ (Ticaret rüzgarları ve alçak orta arz bölgeleri)
3. POLAR (KUTUPSAL): ‘’P’’ (Yüksek orta arz bölgeleri)
4. ARTIC veya ANTARCTIC: ‘’A’’ (Kuzey ve güney kutup bölgeleri)
Bu sınıflandırmada genel bağıl sıcaklık ve kaynağın enlemleri önem taşır. Hava kütlelerinin bir başka sınıflandırması, oluşum bölgesini kara-deniz vs. özellikleri ve bağıl nem oranına göre şu şekilde yapılır;
a. Maritime (denizsel) ‘’M’’
b. Continental (kıtasal) ‘’C’’
c. Maritime tropical ‘’MT’’
d. Continental tropical ‘’CT’’
e. Continental polar ‘’CP’’
f. Maritime arctic ‘’MA’’
g. Maritime equatorial ‘’ME’’
Arctic ve antarctic hava, yüksek enlemlerin kıtasal ve kar- buz alanlarının özelliklerini taşır. ‘’equatorial’’ hava genellikle okyanus yüzeyleri üzerinde bulunur.Kısaca ‘’E’’ olarak gösterilir.
Bir diğer sınıflandırma da tropikal ve kutupsal hava kütlelerinin üzerinde bulundukları yerlere göre sıcak ve soğuk bağıl (relative) durumlarına göre yapılır.
1. ‘’W’’ (warm- sıcak)
2. ‘’K’’ (cold- soğuk)
3. ‘’MTV’’ (maritime tropical warm)
4. ‘’CPK’’ (continental polar cold)
Bu ‘’W’’ veya ‘’K’’ sınıflandırılması öncelikle bir denge (stability) göstergesidir. (sıcaklığın yükseldikçe azalması gibi) şayet hava kütlesi, üzerindeki yüzeye göre soğuksa kütlenin alt kısmı ısınmaya başlayacaktır. Böylece denge bozulur. (dikkat: hava raporlarında sıkça rastlanan ‘’instability air’‘teriminin açıklanması) ısınan hava yükseldiğinde, yükseklik arttıkça sıcaklık ‘’normalden çok fazla miktarda’’ azalır.
Şayet hava kütlesi bulunduğu yüzeye göre sıcaksa kütlenin alt kısmı soğur. Kütle yüzeye yakın olarak kalma eğilimi taşır. Bu bir kararlılık durumudur. (stable condition) yükseklik artıkça kütle içinde sıcaklık da artar.
Aşağıdaki iki hava kütlesine bazen rastlanır:
A. ‘’M’’ (Monsoon- Muson)
B. ‘’S’’ (superior) CP ve E kütleleri arasında bir geçiş formudur.
