Ülkemizin en çok tüketilen balığı olan hamsinin geçen yıl beklenenden az avlanması üzerine harekete geçen bilim insanları, Karadeniz’de araştırmaların sürdürüyor. ODTÜ’nün Bilim II gemisinde ki 15 bilim insanı hamsinin bu yıl neden erken ürediğini sorusuna cevap ararken, iklim değişikliğinin gözlemlenmesi için de robotik bir ölçüm cihazı geliştirdi. ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü’nün geliştirdiği ARGO adlı cihaz ile hamsiyi etkileyen sıcaklık, tuzluluk ve oksijen oranları gibi değerler belirlenecek.
Hamsiler bu yıl erken ürüyor
Tatlısından kızartmasına kadar yüzlerce çeşit yemeğinin yapıldığı hamsinin beklenenin altında avlanması bilim adamlarını 3 yıl önce harekete geçirmişti. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü ve TÜBİTAK tarafından desteklenen proje ile Ortadoğu Teknik Üniversitesi bilimsel deniz seferleri yaparak hamsi üzerine kapsamlı araştırmalara başladı. ODTÜ’ye ait araştırma gemisi R/V Bilim-2, bu yıl Trabzon’dan gelen haberle denize erken açılma kararı aldı. Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü, hamsilerin üreme döneminin başladığını söyleyince Bilim II gemisi bu sorunu araştırmak için Karadeniz’e gitti. Hamsinin davranışlarında ki değişiklikleri inceleyen Doç. Dr. Ali Cemal Gücü önderliğinde bilim insanları, hamsinin stoklarında beklenmedik düşüşün nedenlerini araştırmak ve tedbir alınmasını sağlamak için araştırmalarını sürdürüyor.
Hamsi için ARGO derinlere iniyor
Karadeniz’de ki değişikliklerin belirlenmesi için yine ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü tarafından bir cihaz geliştirildi. Karadeniz’de iklim değişikliğinin etkilerini gözlemlemek için yapılan ARGO adlı cihaz, akıntılarla hareket ederek sürekli ölçümler yapacak. Dünya denizlerinde bu tür cihazlardan yaklaşık 3 bin tane olduğu öğrenilirken, ölçümlerin uydular aracılığıyla bilim adamlarına ileteceği belirtildi. Argo, Karadeniz’in sıcaklık, tuzluluk, yoğunluk, oksijen değerlerini ve akıntı hızlarını bilim adamlarına aktaracak. Doç. Dr. Ahmet Kıdeyş, “ Ekonomik değeri yüksek olan Karadeniz’de sürekli gözlemlerin yapılması ve olası iklim değişikliklerinin saptanması çok önemli. Bu cihazla yüksek çözünülürdeoksijen ölçümleri yapacağız. Karadeniz’de 150 metreden sonra oksijen bulunmuyor. Bu oksijensiz tabakanın genişlemesi, birçok canlı yaşamının azalması anlamına geliyor. Bu bağlamda bırakılacak olan ARGO cihazları oksijen seviyeleri ve değişimleri hakkında bilim adamlarına ipucu verecek” dedi.
ARGO’nun ilki Sinop’tan denize bırakılırken 3 yıllık pil ömrü boyunca denizlerden veri toplaması bekleniyor. Öte yandan Karadeniz’e 4, Akdeniz’e 2 tane bırakılması planlanan ARGO, Kalkınma Bakanlığı tarafından Deniz Ekosistem ve İklim Araştırmaları Merkezi’nde Türk bilim adamları tarafından yapıldı.
Karadeniz hamsisi beklenenden azdı
Doç. Dr. Ali Cemal Gücü, 2011’den beri sürdürdükleri çalışmalar kapsamında özellikle geçen yıl hamsinin av miktarında beklenmedik bir düşüşün gözlemlendiğini ve balıkların boylarının da beklenenden küçük olduğunu vurguladı. Gücü, “Biz hamsinin üreme alanlarının değiştiğini düşünüyoruz. Hidroakustik yöntem ile ebeveyn hamsilerin miktarı ve üreme dönemindeki dağılım alanlarını çıkartırken, diğer taraftan denize bırakılan yumurtalar incelenerek üreme alanlarını belirleyeceğiz. Bu çalışma gelecek kuşaklarımızın hamsiden mahrum kalmaması için çok gerekli” dedi.
Su ürünleri mühendisleri ve deniz biyologları gemide
Bilim II gemisinde, su ürünleri mühendisleri ve deniz biyologları, elektronik mühendisleri, balıkçılık uzmanları ve av teknisyenleri Doç. Dr. Ali Cemal Gücü başkanlığında; hamsinin göç yollarını, boylarını, sürü boyutlarını ve kışlama alanlarını belirlemeye çalışacak. Bulgaristan sınırı İğneada’dan Gürcistan sınırı Hopa’ya kadar gitmeyi planlayan araştırmacılar, Karadeniz’in artan su sıcaklığının hamsi üzerinde ki etkisini de belirleyecek.
Gökhan Karakaş {Milliyet}
