Dünyanın en iyi korunan savaş batıklarına ev sahipliği yapan Çanakkale- Gelibolu, kanlı savaşın üzerinden 107 yıl geçmesine rağmen yeni batıkların bulunmasını sağlıyor. Sualtı araştırmacısı Selçuk Kolay, İngiliz nakliye gemisi HMS Hythe’yi 9 yıllık çalışma sonrasında buldu. 28 Ekim 1915 gece karanlığında Türk topçusuna yakalanmamak için ışıklarını söndürerek ilerleyen HMS Hythe, yine ışıkları yanmayan HMS Sarnia ile çarpıştıktan 10 dakika 154 askerle batarak 72 metre derinliğe oturmuştu. Çanakkale’deki 50’den fazla savaş batığından biri olarak kayıtlara geçen HMS Hyte’ye ilk dalışı sualtı görüntüleme uzmanı Ali Ethem Keskin ve derin dalış uzmanı Doruk Dündar gerçekleştirdi.
YENİLMEZ ARMADA ÇANAKKALE’DE YENİLDİ
Birinci Dünya Savaşı sırasında ‘Yenilmez Armada’ olarak adlandırılan işgal güçlerinin saldırısına uğrayan Çanakkale pek çok geminin batmasıyla oluşan dünyanın en büyük sualtı tarih mirasına ev sahipliği yapıyor. Gelibolu Yarımadası çevresinde 50’den fazla savaş batığını barındıran bölgede sualtı araştırmacıları yeni bir İngiliz gemisi daha keşfetti. Daha önce birinci ve ikinci dünya savaşlarından kalan denizaltı ve savaş gemilerinin bulunmasını sağlayan sualtı araştırmacısı Selçuk Kolay’ın azimli araştırması HMS Hyte adlı İngiliz savaş nakliye gemisinin bulunmasını sağladı.
Derinlerden Yansımalar: Çanakkale Savaşı Batıkları
Çanakkale’de batan savas gemileriyle ilgili 16 batığın yerini bulan ve Türkiye karasularında 100’den fazla batığın kimliğini aydınlatan Selçuk Kolay, HMS Hyte’ın bulunuşunu Milliyet’e anlattı. Kolay, “Derinlerden Yansımalar: Çanakkale Savaşı Batıkları” adlı kitabındaki batıklar dışında birkaç batığın daha sualtında keşfedilmeyi beklediğini bildiği için çalışmalarına bu yönde sürdürdüğünü söyledi. Londra’da British Library ve National Archives’de Savaş Karakaş ile çalışmalar yapan Kolay, “Duchess of Richmond isimli gemili 2018’de bulmuştum. HMS Hythe için sürdürdüğüm çalışmalar salgın nedeniyle aksadı. 9 mil karelik bir sahada çalıştım. Uygun havada yan taramalı sonarla bölgeyi sistematik taradım. Ağustos sonlarına doğru 72 metre derinlikte Hythe’a çok benzeyen bir batık buldum. Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı’ndan Yusuf Kartal’ın katılımıyla bölgeye gittik. Ali Ethem Keskin ve Doruk Dündar’ın dalışları sonunda batığın Hyte olduğunu tam olarak belirledik.” dedi.
“Ölenlerin çoğu yüzme bilmiyordu ve can yelekleri yoktu”
HMS Hythe’ın 28 Ekim 1915 tarihinde asker ve harp malzemesi yüklü olarak İngiliz üssü Limni Adası’daki Mondros Koyu’dan çıktığını belirten Selçuk Kolay, “Mehmetçi Feneri’ne giden gemi gece karanlığı bastırınca Türk topçusuna yakalanmamak için ışıklarını söndürmüştü. Yükünü boşalttıktan sonra yine ışıkları sönük olarak geri dönerken daha büyük ve hızlı olan başka bir İngiliz gemisi HMS Sarnia ile çarpıştı. Hyte 10 dakika içinde battı. Kazada gemide bulunan 213 asker, 5 subay ve 30 diğer personelden toplam 154 kişi öldü. HMS Hythe, İngiltere’nin Çanakkale Savaşları biterken Ocak 1916’daki geri çekilmesinden önce kaybettiği son gemilerdendi. Kendi gemilerinden biriyle yanlış rota takibi nedeniyle yaşanan deniz kazasında büyük can kaybı yaşandı. Ölenlerin çoğu yüzme bilmiyordu ve can yelekleri yoktu. Bu kazadan sonra İngiltere yeni seyir kuralları belirledi.” dedi.
Gemi Komutanı Sir David Solomons
“Kimliğinin tespiti için büyük sorumlulukla daldık”
HMS Hythe ilk dalışı yapan sualtı görüntüleme uzmanı Ali Ethem Keskin, Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale’de kaderi bilinmeyen az sayıdaki gemiden birinin bulunmasının sevindirici olduğunu söyledi. Keskin, ” Çanakkale Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığının izniyle batığın derinliğine uygun karışım gazlarını hazırladık. Gemiyi farklı açılardan görüntüleyerek kazanın ipuçlarını aradık. Rüzgar olmadığı için deniz yüzeyi uygundu. Keşif sırasında Selçuk Kolay’ın verdiği talimatlara dikkat ettik. Batıklar zamanla sünger ve kalker dokusu ile kaplanabilir. Başka bir gemiyle karıştırmamak için baş kısmını ve ön güverteyi iyi inceledik. Kimliğinin tespiti için büyük sorumlulukla daldık.” dedi.
Doruk Dündar ile daldığını vurgulayan Keskin, “Selçuk Kolay ile altıncı batık keşfine imza attım. Akbaş Koyu’ndaki denizaltı mania ağları da çok önemliydi. HMS Majestic bile parçalanırken HMS Hythe’ın bütün olması avantaj. TSSF tarafından ilgili Teknik Dalış Yönetmeliği yayınlanmalı. HMS Hythe, HMS Triumph, Midilli ve Carthage gibi batıklar teknik dalış turizmi için çok önemli. 275 kişiden 154’ünün boğulduğu HMS Hythe’nin ardından İngiltere’de ailelerin dernek kurduğunu öğrendik, en çok onlar sevinecektir.” diye konuştu.
Sırada HMS Arno var
Sualtı araştırmacısı Selçuk Kolay, Çanakkale Savaşlarından kalan HMS Arno isimli İngiliz savaş gemisini bulmaya çalışıyor. Kolay, ” 509 gros tonluk 59,5 metre boyundaki askeri nakliye gemisi çarpıştığı HMS Sarnia’dan çok daha küçüktü. HMS Sarnia 88 m boyunda ve 1650 tondu. HMS Hythe’yi araştırırken kazadan kurtulan Binbaşı Alfred Ruston’un İngiliz yazar Sir David Lionel Salomons’a yazdığı mektubu buldum. HMS Hythe’nin komutanı Reggie Salomons, Sir Salomons’un oğluydu. Ayrıca bir müzayedede, Reginald Thomas Edser adına kazayla ilgili verilen nişan ilgimi çekti. HMS Hythe’den sonra Çanakkale Savaşları ile ilgili bulunması gereken tek önemli batık HMS Arno adlı destroyer kaldı. Gökçeada’nın kuzey doğusunda çarpışmayla batan bu geminin 300 metreden derinde olduğunu düşünüyoruz. Zarar görmeyen HMS Hythe gibi tarihi batıklar, Türkiye’yi önemli bir teknik dalış merkezi konumuna getirir. Gaz karışımlı teknik dalış yönetmeliğininyürürlüğe girmesi gerekli.” diye konuştu.
Gökhan Karakaş {Milliyet}
DENIZKARTALI Haber Portalı – https://denizkartali.com/canakkalede-heyecanladiran-kesif-hms-hyte-bulundu.html
