Bulutlarınbiçim,, büyüklükleri, yükseklikleri ve özellikleri oluştukları şartlara göre değişir. Ayrıca bulutlar atmosferdek, olayların birer göstergesidir. Bulutların tanınması ve olayların bulutlarla ilgisinin bilinmesi, hava tahmini üzerinde büyük önem taşır.
Çok değişik özellikleri olan bulutların sınıflandırılması, yüksek, orta ve alçak bulutlar olmak üzere yapılır. Bu 3 ana sınıfta 10 belli başlı bulut tipi bulunur. Bulut tiplari Latin köklü kelimelerle belirtilirler. Bunların Latince kelime anlamları aşağıdadır. Öncelikle bunların bilinmesi sınıflandırılma konusunun daha kolay öğrenilmasini sağlayacaktır.
CIRCUS: Dalgalı, iç içe, at kuyruğu biçimi.
CUMULUS: Yığın, küme, birikim.
STARTUS: Göstermek, teşhir etmek, yatay ve düz bir tabaka ile örtülü.
ALTO: Yüksek, üst hava.
NIMBUS: Yağmur bulutu.
1) YÜKSEK BULUTLAR (High Clouds)
Bunlar 20.000 FT (6.000m) ve daha yüksek seviyelerde yer alırlar. Özellikle buz kristallerinden oluşmuşlardır.
SİRÜSLER (Cirrus-Ci)
At kuyruğu biçimli, lifli görünümleri ile diğer yüksek bulutlardan kolayca ayıd edilirler. Genellikle beyaz renkli olurlar. Gölge meydana getirmezler. Saçaklı, ipeksi görünüşleri buz kristallerinden oluştukları içindir. Sirüsler çok değişik şekillerde olabilirler. parça parça püsküller halinde, gökyüzünü bir uçtan diğer uca kaplayan ince çizgiler, kollar halinde, tüylü sorguça benzer şekilde v.s.
Gökyüzünde birbirlerine paralel kuşaklar, bantlar halinde ve büyük daireler oluşturarak uzandıklarında, uzantılar ufuktaki birleşme noktası, kendilerini meydana getiren alçak basıç ve tropikal stormun merkezinin yönünü belirler.
Sirüsler güneş doğuş ve batışlarında daha iyi gözlenebilirler. Yükseklikleri sebeiyle güneş doğuşlarında, diğer bulutlardan daha önce aydınlanırlar. Gün batımlarında da yine aynı özelliklerinden dolayı, diğer bulutlardan daha sonra kararırlar.
Sirüsler genellikle iyi hava habercisidirler. Peşlerinde alçak ve kalın bulutların bulunması çoğu zaman yağmur veya kar işareti alarak değerlendirilirler.
SİRROKÜMÜLÜS (Cirrocumulus- Ce)
Bu bulutlar küçük çaplı, pullar halinde veya çok küçük kürelerden oluşmmuş bir görünümdedir. Genellikle gölge meydana getirmezler. Görünüşleri çoğu zaman kumsal ve girintili bir kıyı şeridine yukarlardan bakıldığı zamanizlenen manzaraya benzer şekildedir. Bazan da balık sırtına benzer mavili beyazlı bir görünüme bürünürler.
Sirrokümülüsler de sirüsler gibi buz kristallerinden meydana gelmişlerdir. Genellikle iyi hava (Fair Weather) habercisidirler. Fakat bir stormun önünde oluştuklarında, kalın bir taka halinde ve alçakta bulunurlar. Kalınlıkları fazlalaşırken renkleri grileşir, görünüşleri sert bir hal alır.
SİRROSTRATÜS (Cirrostatus-Cİ)
Bunlar beyazımsı renkte yüksek bulutlardır. Bazen bütün gökyüzünü kaplayarak bulanık bir görünüm meydana getirirler. Bazende arapsaçına benzer karışık bir halde olurlar. Genelde gökyüzünde oluşturdukları örtü gerisinde kolayca izlenebilir. Ayrıca ay ve güneş çevresinde hale meydana gelmesi, buz kristallerinden oluşmuş sirrostratüsler sebebiyledir.
Buz kristallerinin eriyerek su damlacıklarına dönişmeçsi, altostratüs bulutlarını ortaya çıkarır. Altostratüslerin görünmesinden itibaren 24 saat içinde yağmur beklenmelidir.
2) ORTA BULUTLAR (middle Clouds)
Bunlar orta seviyelerde 6500 – 20000 FT (2000 – 6000m) yüksekliklerde yer alırlar. Genel olarak çok küçük su damlacıklarından (water droplets) yükseklerde olanlar buz kristallerinden meydana gelmişlerdir.
ALTOKüMÜLÜS (Altocumulus- Ac)
Altokümülüsler küre biçimi bir çok parçanın birleşerek meydana getrdiği geniş bir tabaka halinde gökyüzünde uzanırlar. Küresel parçalar daima bir araya gelme eğilimi taşırlar. Birçok küre ve basamaklarrdan oluşmuş görünümdeki altokümülüs katmanının kalınlığı yer yer değişse de renkleri neredeyse düzenli bir şekilde parlak beyaz, koyu gri olarak devam eder.
Bazen parçalı olarak gökyüzünde yer aldıklarında görünüşleri sirrokümülüslere benzer. Fakat bağımsız parçaları daha üyüktür ve sirrokümülüslerin aksine bazı kısımları belirgin gölgeler meydana getirir. Altokümülüsler kalın ve alçaklarda ise gökgürültüsü ve sağnaklara sebeb olurlar. Fakat bu uzun sürelibir kötü hava değildir.
Parçalar bazen deniz dalgalarına benzer. Bu birbirlerine paralel kuşaklar perspektif görünüm sebebiyle ufukta birleşiyor gibi görünür. Ayrıca kuşakların üzerinde bulunan koyuluklar bunların sirrokümülüslerden ayırd edilmesini kolaylaştırır. Gurubun ana hareket yönü küçük parçaların blunduğu tarafa doğrudur.
ALTOSTRTUS (As)
Bunlar gri veya mavimsi renkte orta bulutlardır. Bir örtü veya perde halinde gökyüzünde uzanırlar. Bu bulutların gerisinde güneş ve ay bulunduğunda, görünüm buzlu camın arkasından bakıldığında ben şekildedir. Altostratusler güneş ve ay çevresinde hale (Halos) meydana getirmezler.
Bu bulutlar kalın ve alçak seviyelerde ise ve altlarında nimbostratüs bulutları bulunuyorsa, birkaç saat içinde başlayacak devamlı yağmur veya kar yağışı beklenir.
3)ALÇAK BULUTLAR (Low Clouds)
Alçak bulutlar 6500 FT (2000m) ye kadar olan yüksekliklerde bulunurlar ve su zerreciklerinden meydana gelmişlerdir.
STRTOKÜMÜLÜS (Stratocumulus- Sc)
Bunlar gri renkli yatay silindirik bulutlardır. Altokümülüslere benzer uzun yuvarlaklardan meydana gelmiş bir görünümde de olabilirler. Bunlar küçük parçaların bulunduğu yöne doğru, rüzğarla birlikte ilerlerler. Bulundukları yüksekliklere göre çok değişik olabilirler. Stratokümülüslerden sonra geceleri genellikle açık bir gökyüzü izlenir.
STRATUS (St)
Sise benzer, tek düze bir katman halinde bulunan alçak bulutlardır. Çoğu zaman alt sınırları 300m den yüksek değildir. Gökyüzünde ince bir perde halinde bulunduklarından, dumanlı bir görünüm ortaya çıkar. Stratüs bulutları genellikle kalındır. Altlarında kalan alanlara pek az güneş ışığı gitmesine müsde eder. Statüslerden aşagılara doğru hafif bir pus (mist) inerek yatay görüşü etkiliyebilir. Kuvvetli, rüzgar stratüs örtüsünü parçalar. bu parçalara ‘’Fractostratüs’’ denir.
NİMBOSTRTÜS (Nimbostratus- Ns)
Alçak koyu genellikle tekdüze bir yapıda, bazen parçalı biçimde olurlar. Bunlar tipik yağmur bulutlarıdır. Devamlı veya aralıklı bir yağış meydana getirirler. Fakat bu yağış sağnak halinde değildir.
KÜMÜLÜS (Cumulus- Cu)
Kümülüsler ısınan havanın yükselmesi ve yükseklerde soğuması sırasında, dikey oluşum ile ortaya çıkarlar. Yoğun bir katman meydana getirirler. Belirgin bir alt tabakadan başlayarak, kubbeler halinde yükselirler. Gökyüzünde parçalı bulutlu bir görünüm oluştururlar. Fakat hiçbir zaman gökyüzünü tamamen örtmezler.
Dikey oluşum çok kuvvetli değilse kümülüsler pamuk veya yün yığınlarına benzerler. Yatay tabanları tam olarak teşekkül etmiş kümülüsler daima iyi hava habercisi olarak değerlendirilirler.
Bazen gökgürültülü yağmurlar (thunderstrom) önünde, altocumuluslerle karışmış veya kümülonibus şeklinde bulunurlar.
Dikey etki ile oluşmuş cok büyük bulutlardır. Büyük dağlar, tepeler halinde çok yükseklere kadar uzanırlar. Bulutların üst kısmı buz kristallerinden meydana gelmiştir. Biçimleri bir demirci örsüne benzer şekilde yukarılarda geniş, aşağılara doğru gitgide daralır ve kalınlaşır. Bulut uzaklarda iken yanlızca üst kısmı görülebilir. Alt kısım çoğu zaman ufkun altında kaldığından görülemez.
Kümülonimbüsler çok sık olarak şimşekle birlikte sağnak halinde yağmur, kar ve dolu meydana getirirler. Bu tip bulutlara şimşek bulutu anlamına ‘’Thunder Cloud’’ denir.
BULUTLARI YÜKSEKLİĞİNİN ÖLÇÜLMESİ
Isınan havanın yukarı doğru yükselmesi ile dikey olarak oluşan bulutların (Kümülüs formlarından herbiri) alt taban yükseklikleri psikometre (Bağıl nem ölçen alet) kullanılarak saptanabilir.
Hava içindeki su buharının yoğunlaşması için gereken yükseklik, yüzey sıcaklığı ve çiğ noktasına bağlıdır. Denizde F derece olarak bu fark 236 ile çarpılarak FT olarak bulut taban yükskliği bulunur. Yani yoğuşma olabilmesi 1 derece F fark için havanın 236 FT yükselmesi şartlarına bağlı olacaktır.
ÖRNEK
Kuru termometre 80 derece F
Yaş Termometre 77 derece F
Cetvelden Dew point = 76 derece F
Yani çiğ noktası, yüzey sıcaklığı 80 derece F’dan 4 derece F daha aşağıdadır. Buradan yükseklik : 236×4=944 FT olacaktır.
