Başlıca denizci milletler ticaret gemilerini sınıflayan ve bunların özelliklerini sürekli kontrol altında tutan resmi organlar kurmuşlardır. Belirli zaman aralarında teknenin yapısal ve ticari özelliklerini, donanımlarını, can kurtarma araçlarını ve öteki makine vb, kısımlarınısörvey (Survey)3 heyetleri vasıtasıyla kontrol ettirecek bir sınıflama (classification) düzenlemesi yaparlar.
Lloyd kuruluşları: Dünya üzerinde gemilerin sınıflanması ve sigorta işleriyle alakadar olmak üzere kurulmuş ve Lloyd4 ismi ile anılan ilk kuruluş 18. asır başlarında İngiltere’de görülmüştür. Gemiler henüz plan döneminden itibaren Lloyd kuruluşlarının güverte, makine ve gemi inşa uzmanlarının denetimi altında
1 Dizayn (Desing): Bir geminin tekne ve kısımlarının görünüş ve işleyiş tertibi. düzeni.
2 Teknenin formu: Gemi teknesinin göze görünen biçimi.
3 Survey: Bir uzman tarafından yapılan inceleme, kontrol.
4 Lloyd: ilk kez Londra’da bir kahvehane işleten Edward Lloyd tarafından gerçekleştirilen ve sonradan uluslararası bir sigorta pazarı olan kuruluş.
Tekne yapımıyla birlikte, bu kuruluşların belirlediği özelliklerine uygun olduğu takdirde “A” sınıfıdenen I. sınıf altına alınır. Buna “A. I Classification” denir. Böyle bir sınıfta (klasta) bulunan bir gemi sigorta şirketleri tarafından küçük bir prim² ödenmek suretiyle sigorta edilir.
Gemiler bu kuruluşların denetimi altında belirli zamanlarda kontrol ve tamirden geçmek zorundadır.
Yapılan bu kontroller başlıca iki kısımda toplanır:
(a) Tekne kontrolü (Hull Survey),
(b) Makine kontrolü (machinery Survey), Tekne ve makine kısımları da değişik kontrol bölümlerine ayrılır, örneğin “Yük donanımı kontrolü” (cargo gear Survey) gibi. Bu çeşit kontrollerin kısaca neler olduğunu görelim.
aa) Senelik kontrol (annual Survey):
12 kişiden fazla yolcu taşıyan gemiler bir senelik aralıklarla havuza alınarak kontrol edilirler. Bu kontrolün kapsamı SOLAS’IN1 zorunlu kıldığı konular üzerinde olur.
bb) Ara kontroller (Intermediate surveys):
Bir geminin ara kontrolü, bağlı olduğu sınıfın özelliğine göre 2 veya bir buçuk senede bir yapılır. Ara kontrolün kapsamında bulunan işler, gemi teknesinin kuru havuzda kontrolü, makine ve elektrik donatımının kontrolü. can kurtarma donanımlarının kontrolü şeklindedir.
cc) Gemi teknesinin sınıf yenileme kontrolü (Class renewall surveys of the Ships’s hull):
Gemiler yapım tarihinden sonra dört yıl geçtiğinde esaslı bir kontrolde geçirilir. Bu şekildeki kontroller sekiz yaşında ve oniki yaşında iken tekrarlanır. Bu kontroller sırasında geminin kapsaması gereken özelliklerden kaybedilmiş olanları tersanelerde onarılır veya yenilenir. Örneğin, güverte saçları gerekli kalınlıktan aşağı düşmüş olan yerlerde değiştirilmesi istenir. Bu kontroller gemi havuzda veya kızakta iken yapılır.
dd) Mekanik kısımların özel kontrol ve testleri (Special surveys and Tests of mechanical equipment):
Pervane şaftı gibi, mekanik parçaların belirli zamanlarda elden geçirilmesi ve durumun tetkikidir. Pervane şaftı her dört senede bir kez yerinden çekilerek gerekli mekanik ölçüler alınır.
ee) Sınıf uzatma kontrolü (Class Extension Surveys):
Geminin kontrol zamanını uzatmak için başvurulan bir denetimdir. Eğer; tekne havuzda iken başvurulur ise, geminin sınıf kontrol süresi bir sene daha uzatılabilir.
ff) Sürekli sınıf yenileme kontrolü (Continous Class renewall Survey):
Gemisini sürekli olarak bakım altında tutan bir armatör için en yararlı işlem, sürekli sınıf yenileme kontrolü yaptırmasıdır. Bunun için gemide tekne ve makine için özel kayıt defterleri tutulur. Armatör, örneğin ana makinede bir onarım işine başvurunca ilgili Lloyd kuruluşundan surveyor çağırır. Onarılan kısım için kayıt tutulur ve o tarihten itibaren kredi adı verilen bir zaman çalışmaya haşlar.
gg) Hasar ve onarım kontrolleri (Damage and Repair Surveys):
Gemi teknesi, donanımıveya makinesi üzerinde bir hasar meydana gelince yapılan kontroldür. Hasar onarıldıktan sonra bu hölüm için yeniden Survey yapılır ve sınıf onaylanır (Klas onaylanır),
Sınıflandırmadan başka kontroller:
Yukarıda saydıklarımızın dışında kalan ve yapılması armatörün arzusuna bağlı bazı kontrol (Survey) çeşitleri vardır. Bunlar içinde, “Yükleme limanı kontrolü”, (Loading Port Survey), ”Özel anlaşmalara bağlı kontrol” (Surveys according to Special Agreements), sayılabilir.
Lloyd kuruluşlarıtarafından denetlenen yukarıdaki çeşitli kontrollerin yapılması, armatörü gemisini devamlı bakımlı tutmaya mecbur edeceğinden, mal ve can güvenliği de sağlanmış olacaktır. Gemilerin bu amaçla senede bir kez alındığı büyük tamir ve havuzlama işine overhol (overhaul) denir. Gemilerin boyutlarını, tonajlarını, ambar sayılarını, donanımlarını bildiren Gemi şahadetnamesi (Register certificate) denen vesikada her geminin senelik tamir ve bakımının hangi tarihte yapıldığı yazılıdır. Bu süre geminin bağlama limanı dışındayken biterse, gemi bu limana döner dönmez overhol denetimine alınır.
I. sınıf (Klas) özelliklerini kaybeden yaşlanmış gemiler II. veya III. sınıflara (b ve c) alınırlar ki,
Kuruluşların tespit ettikleri hükümleri kapsayan “Rules and Regulations for the Construction and Classification of steel ship’s” seri kitaplarından elde edilir.
Sigorta primi: Sigorta edilen değere göre belirlenen ve sigorta şirketi tarafından tahsil edilen para durumda ödenecek sigorta primler çoğalmış olur. Yük sahibinin de ödeyeceği prim büyüdüğünden böyle bir geminin iş bulma olanakları da kısıtlanır.
Lloyd Kuruluşlarının Çeşitleri: Dünya denizciliğinde resmen kurulan (1871 Londra) ilk Lloyds kuruluşu bugün İngiliz Loydu olarak tanımlanan “Llyod’s Register of Shipping” gemi sınıflama kuruluşudur, Her sınıflama kuruluşunu
1SOLAS: Denizde can güvenliği tüzüğü. (Safety of life at sea).
simgeleyen bir kısaltma vardır. İngiliz Loydu (LR) kısaltması ile tanınır. Bu kuruluş bağımsız olarak çalışır ve gemilerin yapım ve bakımı için teknik kuralları kapsayan kitaplar yayınlanır. ¹ Kuruluş hükümetler namına freeboard tayini yapmaya ve ‘’Denizde can güvenliğini korumak için Uluslararası Konvansiyon² ” hükümlerine uygun olarak diğer kontrol işlemlerini yürütmeye yetkilidir.
Ayrıca Dünya’da mevcut 100 Gros tondan yukarı bütün tekneleri kapsayan bir Tescil Kitabını(Register Book) senelik ve aylık bölümler halinde yayınlanır. Bu kitaplardan yararlanarak, geminin armatörü, nitelikleri, ticari biçimi, geçirdiği kontroller ve merkez cihaz ve donanımlar hakkında bilgi alırız.
İngiliz Lloyds kuruluşunun ardından değişik ülkelerde çeşitli Sigorta ve Sınıflama sosyeteleri kurulmuştur. Bunların amaçları ve yaptıklarıİşlemler yukarıda saydıklarımızdan farklı değildir. Bu kuruluşlardan belli başlı olanları sırasıyla yazalım:
Kuruluş
Adı Sembolü Tarihi Milliyeti
American Bureau AB 1862 Amerika
Bureau Veritas BV 1828 Fransız
Germanischer Lloyd GL 1867 Almanya
Det Norske Veritas DNV 1864 Norveç
Nippon Kaiji Kyokai NK 1899 Japon
Registro Italiano Navale RL 1861 İtalyan
Türk Loydu TL 1962 Türk
Gemi Sicili (Register of Ships): BİR geminin nitelikleri örneğin, yapım yılıve yeri, cinsi, armatörü, tonaj ölçümleri, seyir aygıtları, makine ve yük donanımıvb. bilgileri bir araya toplayan ve Gemi adı ile alfabetik olarak hazırlanmış yayınlardır. Aşağıdaki şekilde, Register of Ships 1 .cildinden bir parça görülmektedir. 1.den 7.ye kadar başlık kısmında bölümlerde hangi bilgilerin yer aldığı açıklanmaktadır.Örneğin 1.inci kolonun ilk bilgisi kayıttaki geminin LR (Lloyd Register) numarasıdır. Bunun altında geminin çağırma işareti, altında Resmi numarası ve bunun da altında, gemide bulunan Seyir aygıtları yer almaktadır. Örnek olarak “Df’ İşaretinin Radyo Kerteriz bulucu (Radio direction finder) ve Rdr işaretinin Radar aygıtınıgösterdiğini belirtelim. 2. numaralı kolonda birinci bilgi geminin adı (yayın tarihindeki) ve altında da geminin daha önceki adları bulunmaktadır. 3. kolonda ise geminin Gross, Net ve Dedveyt tonajları yer almaktadır. Gemi sicili ciltlerinden yararlanarak bir gemi hakkında tafsilatlı bilgi edinmek mümkündür.
Lloyd Gemi İndeksi (Llyod’s Shipping Index):
Ticaret gemilerinin en son hareketlerini ve durumlarını içeren bilgilerle yayınlanan bir Lloyd Register yayımıdır. Bu broşürden yararlanarak bir geminin özellikleri hakkında kısa bilgi ile geminin yayın zamanındaki pozisyonunu elde ederiz. Aşağıdaki şekilde yayından alınmış bir kısım görülmektedir. Burada sayfa başında yer alan kolon başlıklarıhangi bilginin verildiğini göstermektedir. Örneğin, birinci kolon geminin adı ve cinsi ile armatörü (Vessel / owner / Mgr) ve sırasıyla Bayrağı (Flag), Sicili (Reg), Yapım yılı (Built), Gros tonajı (Gross), Net tonajı(Net). Dedveyt tonajı (Dwt) geldiği Liman (From) Gittiği Liman (For) ve Gemiden alınan son durum raporu (Latest Report) bulunmaktadır.
