05 Haziran 2014 Perşembe

– HİKMET TOSUN
SİNOP KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRÜ
SİNOP ALAN YÖNETİMİ DANIŞMA KURULU BAŞKANI

Türkiye’nin tek fiyordu..! Tarihte korsanların saklandığı denizden görünmeyen koyun ve Tarihi Harmene Limanı nın içinde bulunduğu, coğrafi konumu, faunası ve florası farklı bir bölge olan, aykırılıkları ile bilinen Hamsilos Tabiat Parkı üzerinde Sinop Üniversitesi nden 3 öğretim üyesi tarafından hazırlanan araştırmayı yorumsuz okuyucularımla paylaşmak ve böyle önemli bir araştırmayı bizlere aktardıkları için bu genç araştırmacılarımıza teşekkür etmek istiyorum.

HAMSİLOS TABİAT PARKI NIN
REKREASYON POTANSİYELİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yrd. Doç. Dr. Özlem ALTUNÖZ
(Sinop Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu)
Yrd. Doç. Dr. Alpay TIRIL
(Sinop Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu)
Arş. Gör. Ömer Emre ARSLAN
(Sinop Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu)

Doğal çevrenin, sanayileşme ve kentleşme nedeniyle hızla tahrip edilmesi, insanları zihinsel ve fiziksel anlamda olumsuz etkilemektedir. Bu yüzden, insanın psikolojik ve fizyolojik sağlığının korunmasında önemli bir yeri olan tabiat alanlarının korunması ve toplum yararına kazandırılması büyük önem taşımaktadır. Bu araştırma, bu tür alanlar arasında olan, Sinop ta bulunan Hamsilos Tabiat Parkı nın rekreasyon potansiyelini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada, Gülez in 1990 yılında geliştirmiş olduğu “Ormaniçi Rekreasyon Potansiyeli Değerlendirme Yöntemi ” kullanılmıştır.

Araştırmada ele alınan rekreasyon kavramı, kısaca, sağlıklı yaşamak ve verimli çalışmak için, insanın bozulan bütünlüğüne, dilediği aktivitelerle yeniden erişmesi olarak tanımlanabilir (Özkan, 1981; 2001). Aktar (1970), rekreasyonu, insanların yaşama bağlılıklarının ve yaşam sürelerinin artırılmasında gerekli bir olgu olarak nitelendirmekte, ruhsal ve bedensel zindeliğin anahtarı olarak görmektedir.
Rekreasyonun, modern çağın yorduğu insanın psikosomatik sağlığı için gerekli bir aktivite olması, rekreasyon alanlarının kendilerinden beklenen işlevleri yerine getirme olanaklarının yüksekliği ölçüsünde değerlerini artırmaktadır.

Rekreasyona elverişli alanların başında su kıyıları ve orman alanları gelmektedir. Ormanlar gibi doğal zenginliklere sahip alanlarda zaman geçirmenin kişilerin zihinsel ve fiziksel sağlığına faydalı olduğu belirtilmektedir (Eriksson ve Nordlund, 2013). Temiz ve sağlıklı hava sayesinde stresten arınmak, doğal çevrede yapılan fiziksel hareketlerle rahatlamak gibi etkenler de ziyaretçileri rekreasyon merkezlerine çeken önemli unsurlar içerisinde yer almaktadır (Hansen-moller ve Oustrup, 2004). Ancak her doğal alanın rekreasyon potansiyeli aynı değildir. Özkan a (2001) göre; kent insanının sorunlarla dolu yaşam çevresinden olanakları ölçüsünde uzaklaşarak kendini yenilediği kırsal alanların rekreasyon potansiyelini etkileyen faktörler üç ana başlık altında toplanabilir. Kendi içlerinde alt gruplara ayrılabilecek bu temel faktörler; rekreasyonel doğal faktörler, rekreasyonel alt ve üst yapı faktörleri ve rekreasyonel sosyal faktörlerdir.

Özkan ın (2001), üç ana başlık altında sınıflandırdığı rekreasyonel değerleri, orman içi rekreasyon alanlarını dikkate alarak; peyzaj değeri, iklim değeri, ulaşılabilirlik, rekreatif kolaylık ve olumsuz etkenler olmak üzere beş ana başlık altında sınıflayan Gülez (1990), bu beş etkeni puanlayarak orman içi rekreasyon alanlarına özgü bir değerlendirme yöntemi geliştirmiştir. Bu amaçla geliştirilen bir formda yer verilen bilgileri puanlama esasına dayanan ve basit bir matematiksel işlemle sonuca ulaşmayı sağlayan yöntem, uzman gözlem ve değerlendirmesi esasına dayandığından, kullanıcı anketlerine ve istatistiki değerlendirmelere gerek duyulmayan bir yöntemdir.

Gülez (1990) tarafından geliştirilen orman içi rekreasyon alanlarını değerlendirme yönteminin bu çalışmada uygulandığı Hamsilos Tabiat Parkı, ormanla kıyının birleştiği bir peyzaj olarak rekreasyonel talebin yoğunluğuyla ele alınmış olmanın yanında, doğa koruma alanı olarak belirlenmiş olması ve bu durumuyla çelişik olarak, İnceburun da yapılması planlanan nükleer santral nedeniyle kamuya kapatılma olasılığıyla karşı karşıya olduğundan seçilmiştir. Hamsilos Tabiat Parkı nın rekreasyonel nitelikleri ve geleneksel rekreatif kullanımı yanında, sahip olduğu koruma statülerinden biri olan “tabiat parkı ” statüsünün de yasal bağlamda rekreasyonel kullanımla ilişkilendirilmiş olması, söz konusu alanın araştırma alanı olarak seçilmesini desteklemektedir. Hamsilos Tabiat Parkı, aynı zamanda I. Derece Doğal Sit olarak belirlenmiş ve koruma altına alınmıştır.

Tabiat parkının bir bölümünü oluşturan Akliman Günübirlik Kullanım Alanı na giriş biletli olup, Orman ve Su İşleri Bakanlığı nım kayıtlarına göre, Sinop a gelen ziyaretçilerin yüzde 85 tarafından ziyaret edilmektedir (Yeni vd., 2013).

Sinop kent merkezine 14 km, Sinop Havaalanı na ise yaklaşık 5,5 km mesafede bulunan Hamsilos Tabiat Parkı, kente yakınlığına rağmen göreli olarak iyi korunmuş bir doğal peyzaj olarak nitelendirilebilir. Alanın yüzölçümü kadastral kayıtlara göre 67.9 ha. olmakla birlikte, denizle etkileşim sonucunda kaymalar ve hafriyatlar sonuncunda bu miktar değişmiş güncel yüzölçümü 61.8 ha. ölçülmüştür.

Gür bir orman örtüsüyle çevrili olan Hamsilos Tabiatı Koruma Alanı; kayın, meşe, dişbudak, gürgen, defne gibi birçok doğal odunsu türün bulunduğu orman vejetasyonu yanında, sahil çamı ile ağaçlandırılmış bölümleri de barındırmaktadır. Odunsu türler yanında, aralarında endemik ve koruma kategorilerine alınmış otsu türlerin de bulunduğu alan, kuş varlığınca da zengindir (Yeni vd., 2013).
Doğal özellikleri kısaca yukarıda açıklanan Hamsilos Tabiat Parkı nın rekreasyon potansiyelini belirlenmek için “Gülez Yöntemi ” temel alınarak matematiksel bir hesaplama yapılmıştır.

Gülez yöntemine göre (1990) destinasyonun sahip olduğu peyzaj değeri, iklim değeri, ulaşılabilirlik ve rekreatif kolaylıkların toplamından destinasyonu etkileyen olumsuz etkenler çıkarılarak bir destinasyonun rekreasyon potansiyeli hesaplanabilmektedir. Destinasyonun sahip olduğu bu olumlu ve olumsuz etkenler ise “Ormaniçi Rekreasyon Potansiyeli Değerlendirme Formu ” adı verilen bir form yardımı ile puanlanmaktadır.

Bu formda; alanın büyüklüğü, bitki örtüsü, yüzeysel durumu, görsel kalitesi, deniz, göl ve akarsulara yakınlığı ve diğer peyzaj değerleri “Peyzaj Değeri ” ; bölgenin ortalama sıcaklığı, aldığı yağış miktarı, güneşlenme ve rüzgar durumu gibi unsurlar “İklim Değeri ” ; alanın turistik önemi, kalabalık kent merkezlerine yakınlığı ve ulaşım araçları ile ulaşım süresi “Ulaşılabilirlik ” ; kullanıcıların temel ihtiyaçların karşılanabileceği tesis, otopark, wc, vb. unsurların varlığı ve niteliği “Rekreatif Kolaylıklar ” ; hava ve su kirliliği, güvenlik, gürültü ve bakımsızlık gibi unsurlar “Olumsuz Etkenler ” başlığı altında ele alınmış ve her biri ayrı ayrı puanlanmıştır.

Hamsilos Tabiat Parkı nın aktüel rekreasyonel potansiyelin puanlanmasında Orman ve Su İşleri Bölge Müdürlüğü ve İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile yapılan görüşmelerden, Meteoroloji Genel Müdürlüğü nden alınan bilgi ve belgelerden yararlanılmıştır. Ayrıca bölgenin mevcut durumunu tespit ve gelecekte yapılabilecek iyileştirmeler için Hamsilos Tabiat Parkı yerinde gözlem yoluyla incelenmiş ve fotoğraflanmıştır.

Hamsilos Tabiat Parkı nın mevcut hali ile rekreasyon potansiyeli yüzde 68 olarak bulunmuştur. Gülez (1990) yöntemine göre yapılan analizler sonucunda elde edilen puanın yüzde 61 ila yüzde 75 arasında olması alanın rekreasyon potansiyelinin yüksek olduğu anlamına gelmektedir. Dolayısıyla Hamsilos Tabiat Parkı nın mevcut haliyle yüksek bir rekreasyon potansiyeline sahip olduğu söylenebilir.

1)Bu araştırmanın tam metni, “Journal of Tourism and Recreation ” adlı bilimsel dergide yayınlanmış olup araştırmanın bütününe ve kaynaklarına http://jrtr.org/ adresinden ulaşılabilir.