Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda yenik ilan edilen Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul, yaklaşık 5 yıl işgal altında kalmıştı. 6 Ekim 1923 günü Mirliva Şükrü Naili Paşa komutasındaki Türk askeri bayram havasında şehre girerken, İstanbul’un kurtuluşu 100’uncu yılında kutlanıyor. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Zekeriya Türkmen, “İşgal komutanı Charles Harrington, Anadolu’da başarıları artan Mustafa Kemal’le görüşüp, barışa zorlamayı çok istedi ama başaramadı. İstanbul’un yaklaşık 5 yıllık karanlık dönemi Mustafa Kemal Paşa’nın ‘Geldikleri Gibi Giderler’ öngörüsüyle son buldu” dedi. Türkmen, İngiliz General Charles Harrington’ın Atatürk ile Pera Palas’ta görüşmediğinin de altını çizdi.

KENTTE BÜYÜK ŞÖLEN

Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzalarken İstanbul’u işgal etmeyeceklerini söyleyen İtilaf Devletleri, 13 Kasım 1918 günü 61 gemiden oluşan filoyla şehri işgale başlamıştı. Resmi işgal 16 Mart 1920 tarihinde gerçekleşirken Lozan’daki diplomatik başarı, işgalin 2 Ekim 1923 günü General Harrington’un ayrılmasıyla son bulmasını sağlamıştı. 6 Ekim 1923 Cumartesi günü, 3. Kolordu Komutanı Mirliva Şükrü Naili Paşa komutasındaki Türk askeri İstanbul’a girerken, tüm okullar tatil edilmiş, öğrenciler caddelere dizilmişti. Sirkeci’de Türk ordusunu karşılayan heyette şehrin ileri gelenleri bulunmuştu. Gülhane Parkı’na girecek askerlerin tüfeklerine konulmak üzere Kızılay çiçek buketleri dağıtmıştı. İstanbul Belediyesi şeker dağıtırken, İstanbullular adına Vali Haydar Bey askerleri karşılamıştı. Zafer taklarına defne dalları ve mersin yaprakları dizildi.

KAVURMALI PİLAV DAĞITILDI

Gayrimüslim ve yabancı vatandaşlar da kutlamalara katılmıştı. Camilerde mevlütler ve hatimler okunmuştu. Kutlamalarda izdiham olmaması için tramvay seferleri iptal edildi, bandolar marş çalarak ilerlemişti. Mirliva Şükrü Naili Paşa’nın Pendik vapuruyla Sirkeci’ye gelmesiyle İstanbul müftüsü dua okumuştu. Tıp fakültesi öğrencileri de Sirkeci’deki yerlerini almıştı. Kurbanlar kesilirken, Müdafayi Hukuk Cemiyeti Türk askerine kavurmalı pilav dağıtmıştı. İstanbul Türk bayraklarıyla kırmızı beyaz renge bürünmüştü. Mirliva Şükrü Naili Paşa, Babiali Caddesi’nde izdiham nedeniyle otomobiliyle güçlükle ilerlemişti.

5 yıllık işgalde yaşananlar

İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Dr. Öğr. Zekeriya Türkmen, 5 yıllık işgal boyunca 50 bin işgalci askerin İstanbul halkını baskıyla korkuttuğunu belirtti. Türkmen, “İşgalci askerlerin onur kırıcı davranışları, kanun tanımaz tavırları Müslüman halkı bezdirdi. İngiliz Generali Maksvel, Beykoz’da verdiği davette Beylerbeyi Sarayı’ndan Sultan Abdülaziz’in tahtını getirtmişti.

İngilizler, fethin sembolü Ayasofya’nın Yunanlılara verileceğini söylüyordu. Türk tarihi eserleri, mezar taşları gemilerle Avrupa’ya kaçırıldı. Fatih’in şahi topları Londra’ya götürüldü. Türkleri sevmeyen İngiliz General Charles Harrington, işgal Orduları başkomutanıydı. Ama işgal ordusunda otorite kuramadı. İstanbul’da asayişsizlik, hastalık, yangınlar yaşandı. Anadolu’da başarıları artan Mustafa Kemal Paşa ile görüşmek istedi ama başaramadı.” dedi.

Tarihin unutamadığı kahraman Topkapılı Cambaz Mehmet

Topkapılı Cambaz Mehmet isimli kuvayi milliyecinin İstanbul’un işgalinde yaptıklarına dikkat çeken Türkmen, ” Topkapılı Mehmet, Anadolu’ya silah ve insan kaçırarak direnişe yardım eden Karakol Cemiyeti’nin üyesiydi. Mustafa Kemal Paşa’yla haberleşirdi. Atatürk, Bandırma vapuruna binerken bile O’na güvenmişti. Demir takma adıyla Karakol ve Mim Mim (Müsellah Müdafaa-i Milliye) gurubunda çalışmıştı. İngiliz İstihbarat Yüzbaşısı Bennet’e suikast düzenledi. Hatta General Harrington’un çok sevdiği arabasını kaçırdı ve parçalayıp Anadolu’ya gönderdi. Kahramanlıklarından dolayı İstiklal madalyası aldı, maaşını Kızılay’a bağışladı.” dedi.

Türkmen, “İngilizlerin, İzmir’in 9 Eylül 1922’de kurtarılmasından sonra şahlanan Türk ordusunu durdurmaları mümkün değildi. Hint Müslümanlarında İngilizlere tepki artıyordu. Britanya başbakanı Lloyd George, iktidardan düşmüş, Yunanistan’da darbe olmuştu. Türk İstiklal Harbi, dünyaya tam bağımsızlık ruhunu yaymıştı. İşgalciler, 2 Ekim 1923’te Dolmabahçe’de Selahatattin Adil Paşa’nın da bulunduğu Türk komuta heyetinin yanındaki Türk bayrağını selamlayarak ve Mustafa Kemal Paşa’nın ‘Geldikleri Gibi Giderler’ öngörüsüyle gittiler. Gençlerin bunu hafızalarına yerleştirmesi gerekir. İstanbul Türk tarihinin özetidir.” şeklinde konuştu.

İngiliz General CharlesHarrington’un Pera Palas Oteli’nde Kasım 1918 tarihinde Atatürk ile görüştüğü söylentisinin doğru olmadığını belirten Türkmen, “Harrington, Ekim 1920 tarihinde İstanbul’da müttefik işgal komutanı oldu. Atatürk ise 16 Mayıs 1919’da İstanbul’dan ayrıldıktan sonra uzun yıllar gelmemişti. Fenerbahçe’nin işgal günlerinde kazandığı General Harrington Kupası da tarihe geçmiştir. 29 Haziran 1923 günü Taksim Stadı’nda oynanan maçta İngilizlere karşı Zeki Rıza Sporel’in 2 golüyle kazanılan maç büyük moral olmuştu” dedi.